Οι μέρες από άποψη δουλειάς είναι πολύ δύσκολες. Ό,τι μπορεί να διεκπεραιωθεί πριν από το τέλος του έτους πρέπει να τελειώσει. Και το τέλος του έτους (από άποψη εργάσιμων ημερών) είναι ουσιαστικά μεθαύριο. Οπότε, λυπάμαι, αλλά δυσκολεύομαι μέσα στην κούραση και στον πανικό να βάλω σε μια σειρά τριάντα μονάρχες της Βακτριανής και της Βόρειας Ινδίας, για τους οποίους έχουμε μόνο νομίσματα και, στην καλύτερη περίπτωση, μιάμιση επιγραφή και δύο-τρεις ασαφείς και πρόχειρες αναφορές σε αμφίβολης αξιοπιστίας επιτομές ιστορικών συγγραμμάτων. Οπότε, υπομονή! Ευτυχώς που η επικαιρότητα μας προσφέρει χαριτωμένα και ανάλαφρα θεματάκια για να περάσουμε ευχάριστα τον χρόνο μας.
Κανονικά (αν δηλαδή δεν με έδερνε τόση σεμνοτυφία) το ποστ θα έπρεπε να το τιτλοφορήσω «τρία πουλάκια κάθονται στου Μίλλερ το ταμπούρι» ή κάτι πιο αθυρόστομο, μια και ο «μέγας» «κομίστας» Φρανκ Μίλλερ αποφάσισε να ξαναχτυπήσει. Όπως γνωρίζετε οι περισσότεροι, ο Μίλλερ είχε δημοσιεύσει το 1998-1999 το κόμικ με τίτλο 300, το οποίο είχε ως θέμα τον βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα και τη μάχη των Θερμοπυλών. Το κόμικ μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη και το ομώνυμο φιλμ (σκηνοθέτης: Ζακ Σνάυντερ, πρωταγωνιστής: Τζέραρντ Μπάτλερ, ο οποίος είχε ως προηγούμενο ιστορικό ρόλο… αυτόν του Αττίλα), που βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2007, γνώρισε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία παγκοσμίως. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για την κρυπτο-φασίζουσα (ή και απροκάλυπτα φασίζουσα) αισθητική και ιδεολογία που διέπει το κόμικ (και σε κάποιο βαθμό και την ταινία, αν και προφανείς λόγοι επέβαλαν τη λείανση των πιο αιχμηρών ακροτήτων). Ακόμη περισσότερα θα μπορούσαμε να πούμε για τις φρικτές ιστορικές ανακρίβειες και των δύο. Η απαρίθμησή τους δεν θα είχε τελειωμό: οπότε παραπέμπουμε μια και καλή στον εξαίρετο ιστότοπο Peplum: Images de l’ Antiquité et BD (στον οποίο θα βρει θησαυρό πληροφοριών όποιος ενδιαφέρεται για κινηματογραφικές ταινίες και κόμικς με ιστορικό ή «παραϊστορικό» περιεχόμενο). Απλώς, επισημαίνεται ότι δυστυχώς στην Ελλάδα η κοινή γνώμη επιφύλαξε θερμή υποδοχή στην ταινία, πιθανώς διότι η παρουσίαση των Σπαρτιατών ως μπρατσαράδων γενναίων πολεμιστών με ικανότητες σούπερμαν κολάκεψε τη ματαιδοδοξία των απανταχού «Ελληναράδων» και τους έκανε να ξεχάσουν τη διαστρέβλωση όχι άγνωστων στο ευρύ κοινό ιστορικών γεγονότων. Φυσικά, από καθαρά περσική άποψη το κόμικ και η ταινία συνιστούν απροκάλυπτα συκοφαντική δυσφήμιση της ιστορίας της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών.
Εν πάση περιπτώσει, σαν να μην ήταν αρκετά τα παραπάνω, ο δημιουργός του κόμικ αποκάλυψε πρόσφατα στους LA Times ότι προετοιμάζει τη συνέχεια των 300, η οποία θα έχει μάλιστα χαρακτήρα «πρήκουελ» μια και θα διαδραματίζεται 10 χρόνια πριν τη μάχη των Θερμοπυλών και (ναι, σωστά καταλάβατε) θα έχει θέμα τη μάχη του Μαραθώνα. Εντάξει, λαμβανομένου υπόψη του προηγούμενου βίου του Μίλλερ αναμένουμε έτσι κι αλλιώς μια πολύ «ελεύθερη» (για να χρησιμοποιήσουμε κι έναν ευφημισμό) παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων. Ο δημιουργός, όμως, αποκαλύπτει και τον τίτλο του κόμικ ο οποίος θα είναι … ο «Ξέρξης» !!! Τί δουλειά έχει ο Ξέρξης στον Μαραθώνα; Ιστορικά καμία, αλλά γιατί να χαλάσουμε την καρδιά του μεγάλου δημιουργού που ποιός ξέρει τί φοβερή ιστορία θα έχει στο μυαλό του και πόσο απαραίτητος θα του είναι ο άτυχος Ξέρξης! Κατά τα λοιπά, ο Μίλλερ διανθίζει τις δηλώσεις του με αφόρητες κοινοτοπίες του στυλ «κάθε γενιά στρέφει ξανά το βλέμα της στην Αρχαία Ελλάδα, γιατί, πώς να το κάνουμε, οι ιστορίες της είναι απίστευτα καλές» ή «όταν πλέεις στο Αιγαίο αρχίζεις να πιστεύεις στον Ποσειδώνα». Στοιχηματίζω ότι με κάτι τέτοιες δηλώσεις έχει εξασφαλισμένη την αποθέωση από το ελληνικό κοινό, ακόμη κι αν βάλει για στρατηγό των Αθηναίων στον Μαραθώνα τον Μέγα Ναπολέοντα. Για το θέμα του νέου βιβλίου του Μίλλερ, αν ενδιαφέρεστε (λέμε τώρα), μπορείτε να διαβάσετε και το σχετικό γαλλικό δημοσίευμα, καθώς και το δημοσίευμα της Ελευθεροτυπίας.
Και τώρα φυσικά θα αναρωτηθεί κανείς αν αξίζει να ασχολείται κανείς με τις ιστορικές ανακρίβειες της εμπορικά προσανατολισμένης τέχνης (με ή χωρίς εισαγωγικά). Έτσι κι αλλιώς ο κινηματογράφος (και σε κάποιο βαθμό και τα κόμικς) δεν ήταν ποτέ πιστός φίλος της Ιστορίας: πάντοτε το θέμα διασκευαζόταν κατάλληλα ώστε να υπάρχουν καλοί και κακοί, καθώς και το απαραίτητο λαβ στόρυ. Ωστόσο, γινόταν μια προσπάθεια να αποφευχθούν οι εντελώς τερατώδεις ιστορικές ανακρίβειες (όχι πάντα επιτυχής, ιδίως όταν προκρινόταν ό,τι μπορούσε να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία). Τα τελευταία χρόνια, αρχίζει να μου δημιουργείται η εντύπωση ότι υπάρχει (στην εμπορική τέχνη που λέγαμε) μια τάση περιφρόνησης της όποιας προσπάθειας για ιστορική πιστότητα. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, ο Μίλλερ λ.χ. δεν είναι κάποιος που αν το ήθελε δεν θα μπορούσε να εξακριβώσει κάποια ιστορικά γεγονότα που αφορούν το σχέδιό του. Αν, λοιπόν, αποφασίζει να βάλει τον Ξέρξη στον Μαραθώνα, αυτό σημαίνει ότι δεν του καίγεται καρφί για το μέγεθος του ατοπήματός του. Άλλωστε, είναι τυχαίο ότι από τα τόσα σχέδια για μια νέα κινηματογραφική μεταφορά της μάχης των Θερμοπυλών υλοποιήθηκε τελικά μόνο αυτό που βασιζόταν στο βιβλίο του Μίλλερ;
Έπειτα, πάντα μου κάνει εντύπωση, ακόμη και σε ταινίες που δεν ελέγχονται για φρικώδη παραποίηση της Ιστορίας, το πόσες ανακρίβειες εμφανίζονται στη μεγάλη οθόνη, την ώρα που για κάθε τέτοια ταινία υπάρχουν και πέντε-έξι ιστορικοί ως σύμβουλοι. Η μόνη λογική εξήγηση είναι ότι αυτά γίνονται σκόπιμα. Έτσι, π.χ. στον «Αλέξανδρο» του Όλιβερ Στόουν (που, για να μην είμαστε κακοί με ένα φιλμ που ούτε εμπορική επιτυχία γνώρισε ούτε καλές κριτικές πήρε, έχει πταίσματα μόνο από ιστορικές ανακρίβειες), έχουμε μια Αφροαμερικανή (αντί για Ιρανή) Ρωξάνη, η δολοφονία του Κλείτου τοποθετείται στην Ινδία αντί για τη Σαμαρκάνδη, ο Αντίοχος ο Μονόφθαλμος εμφανίζεται διαρκώς στο πλάι του Αλέξανδρου καθ’ όλη τη διάρκεια των εκστρατειών του, ενώ στην πραγματικότητα βρισκόταν στη Φρυγία της οποίας ήταν σατράπης κ.ο.κ. Από την άλλη, ένας δημοφιλέστατος και απίστευτα πετυχημένος (από εμπορική άποψη) σκηνοθέτης όπως ο Ρίντλευ Σκόττ στηρίζει την πλοκή ταινίας του (εν προκειμένω, του Μονομάχου) σε μια εντελώς αστήρικτη, από ιστορική άποψη, κατασκευή, σύμφωνα με την οποία ο Μάρκος Αυρήλιος λίγο πριν πεθάνει όρισε σαν διάδοχο ένα στρατηγό του, τούτο δε όταν στην πραγματικότητα είχε κάνει συναυτοκράτορα τον γιο του Κόμμοδο κάμποσα χρόνια νωρίτερα. Παρεμπιπτόντως, να επισημανθεί ότι αυτή η φοβερή ιδέα δεν ήταν καν πρωτότυπη, μια κι ο Σκοττ την «εμπνεύσθηκε» από το σενάριο της ταινίας του Άντονυ Μανν » Η Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (1964, πρωταγωνιστές: Σοφία Λόρεν, Τζέιμς Μέισον, Κρίστοφερ Πλάμμερ). Κι ας μην αρχίσουμε για τις ανακρίβειες στην πιο πρόσφατη «ιστορική» ταινία του Σκοττ (το «Kingdom_of_Heaven«, του 2005) γιατί τότε δεν θα τελειώσουμε ποτέ (Ενδεικτικά: οι Ναΐτες παρουσιάζονται στο έργο με εμφάνιση Τευτόνων ιπποτών, ενώ οι ευγενείς της κλίκας του Λουζινιάν με εμφάνιση Ναϊτών. Οι Ιωαννίτες πάνε στη μάχη φορώντας τον μαύρο μανδύα με το λευκό σταυρό, δηλαδή την αμφίεση «εξόδου και εργασίας γραφείου» κι όχι τον κόκκινο θώρακά τους. Ο ήρωας Μπαλιάν του Ιμπλέν εμφανίζεται ως ο νόθος γιος κάποιου άρχοντα από τα γαλλικά Πυρηναία, την ώρα που ο πραγματικός Μπαλιάν ήταν ο καθόλα νόμιμος γόνος μιας οικογένειας με μάλλον ιταλική καταγωγή. Φυσικά ρομάντσο με τη βασίλισσα Σίβυλλα δεν είχε ο Μπαλιάν, όπως παρουσιάζεται στην ταινία, αλλά ο αδελφός του ο Βαλδουΐνος. Ή, προς το τέλος του έργου κι ενώ μόλις έχει παραδοθεί η Ιερουσαλήμ, η Σίβυλλα που λέει ότι είναι «ακόμη βασίλισσα στην Άκκρα κ.λπ.», ενώ ο Σαλαδίνος είχε κάνει την Άκκρα μια χαψιά πριν καν ξεκινήσει την πολιορκία της Ιερουσαλήμ). Τέλος πάντων, το μόνο ηθικό δίδαγμα είναι ότι αν κάποιος περιμένει να μάθει ιστορία από τον κινηματογράφο ή τα κόμικς τα έχει πιάσει τα λεφτά του.
Αυτά, προς το παρόν. Για τα σοβαρότερα, λίγη υπομονή, Οι στρατιές του βασιλείου της Βακτριανής, με πολεμικούς ελέφαντες και ιππικό, προχωρούν στα απόκρημνα μονοπάτια του Ινδικού Καυκάσου και βαδίζουν προς την Αραχωσία και την Κοιλάδα του Ινδού. Ε, μέχρι το Σάββατο, θα έχουν φτάσει και στο διαδίκτυο…
Ετικέτες: 300, Όλιβερ Στόουν, Αρχαιότητα, Αχαιμενίδες, Αλέξανδρος, Θερμοπύλες, Ιστορία, Μαραθώνας, Μονομάχος, Ξέρξης, Ρίντλευ Σκοττ, Σπάρτη, Φρανκ Μίλλερ, κόμικς, κινηματογράφος, Kingdom of Heaven
Το Ιστολόγιο του Ρογήρου 
16 Δεκεμβρίου, 2009 στο 11:01 μμ |
Όταν διάβασα την είδηση για τον Ξέρξη στο Μαραθώνα, σκέφτηκα το εξής: καλά, στους «300» ωραία έλεγε ο Λεωνίδας στους Αθηναίους περιφρονητικά «εσείς είστε αγγειοπλάστες, χωρικοί, σιδεράδες· εμείς είμαστε ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ». Τώρα στο Μαραθώνα ποιοι θα πολεμήσουν; Χαχά!
Το Σάββατο εγώ θα έχω φύγει μακριά από το ίντερνετ, αλλά χαίρομαι που κάτι ωραίο θα με περιμένει όταν γυρίσω σε δέκα μέρες…
16 Δεκεμβρίου, 2009 στο 11:39 μμ |
Εντάξει, οι σιδεράδες κάτι μπορούν, λόγω επαγγέλματος, να κάνουν στον πόλεμο.
Δύτη, οι διακοπές σου συμπίπτουν απόλυτα με τη διαδικτυακή αποχή που έχεις βάλει στόχο;
16 Δεκεμβρίου, 2009 στο 11:44 μμ |
Ε ναι, σκοπεύω να μπαίνω στο ίντερνετ το ελάχιστο δυνατό, αν και μάλλον θα αναγκαστώ να τσεκάρω κάπου στα μέσα της ερχόμενης βδομάδας.
17 Δεκεμβρίου, 2009 στο 9:06 πμ |
Ας μη βιαζόμαστε να κρίνουμε ένα βιβλίο που δε βγήκε ακόμα. Ο τίτλος «Ξέρξης» ίσως είναι παραπλανητικός. Μπορεί, λ. χ., το σενάριο του κόμιξ να επικεντρώνεται στις επιπτώσεις της μάχης του Μαραθώνα στην περσική αυλή και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του νεαρού πρίγκηπα. Εξάλλου η περίφημη σχέση πατέρα – γιου (ήττα Δαρείου > εκδίκηση Ξέρξη) ταλαιπωρείται υπερβολικά στις προτεινόμενες ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων από τον χολλυγουντιανό κινηματογράφο (πρβ. Αλέξανδρο) ή τα ευπώλητα βιβλία.
17 Δεκεμβρίου, 2009 στο 10:01 πμ |
Καταρχήν, έχεις δίκιο: είναι άδικο να κρίνεται ένα βιβλίο πριν καν κυκλοφορήσει. Ωστόσο, πιστεύω ότι στην προκειμένη περίπτωση δύο στοιχεία καθιστούν ήδη δυνατή την (αρνητική) κρίση. Πρώτον, όταν ο ίδιος ο δημιουργός δηλώνει ότι το κόμικ του θα έχει ως κύριο θέμα τη μάχη του Μαραθώνα και τίτλο «ο Ξέρξης», τότε, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα έχει προβεί σε μια εξαιρετικά «τραβηγμένη» παρουσίαση των γεγονότων. Έπειτα, είναι ο πρότερος «έντιμος» (ή μη) βίος του δημιουργού: όσο σκέφτομαι την εικόνα του Ξέρξη-«φρικιού» των 300, τόσο περισσότερο πιστεύω ότι η σχέση του Μίλλερ με την ιστορική πιστότητα είναι κατά τι μικρότερη από αυτήν των ταινιών τύπου «Ράμπο» με την αριστερή πολιτική διανόηση.
17 Δεκεμβρίου, 2009 στο 10:44 πμ |
Για κάποιον λόγο που δεν μπορώ να εξηγήσω ακριβώς, όσο αφόρητα σχολαστικός μπορώ να γίνω με τις ανακρίβειες σε «επαγγελματικές» δουλειές για το παρελθόν, τόσο παντελώς αδιάφορο με αφήνουν ακόμη και οι χονδροειδέστατες ανακρίβειες στην καλλιτεχνική χρήση του παρελθόντος.
Για την σπαρταριστή σχέση Ελληναράδων με τα φασίζοντα στοιχεία των 300 του Μίλερ, είχα δει (αλλά δεν βρίσκω στο γιουτιούμπι) ένα πολύ αστείο βιντεάκι με τον Άδωνη να υμνεί με παρεξηγήσιμη θέρμη την έκθεση των γυμνασμένων κορμιών των Σπαρτιατών. Εμένα, παραδόξως, δεν μ’ ενόχλησε τόσο ο μιλιταρισμός της ταινίας. Η γνήσια, άδολη, παιδιάστικη και ποπ (αλλά και λίγο απελπισμένη) προσέγγιση της βίας από τον Μίλερ (και τον Ταραντίνο) μου φαίνεται πιο τίμια από κάποια άλλα κατασκευάσματα.
17 Δεκεμβρίου, 2009 στο 12:30 μμ |
Η άποψη αυτή είναι απολύτως σεβαστή. Άλλωστε, κι εγώ δεν θα είχε ασχοληθεί με το ζήτημα υπό άλλες συνθήκες. Απλώς θα αδιαφορούσα. Όμως, ούτε εγώ ούτε εσύ κινδυνεύουμε πια να «μάθουμε» ιστορία από κόμικς ή από τον κινηματογράφο. Πολλοί, αντιθέτως, (νεότεροι και μη) θα διαβάσουν ή θα δουν και θα αποκτήσουν μια εντελώς διαστρεβλωμένη εικόνα ιστορικών γεγονότων (η οποία, ατυχώς, μπορεί να έχει προεκτάσεις που αφορούν και το σήμερα). Αυτό με ενοχλεί.
25 Δεκεμβρίου, 2009 στο 9:07 μμ |
Τις καλύτερες ευχές μου. Χρόνια πολλά και πολλές-πολλές ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις!
27 Δεκεμβρίου, 2009 στο 8:47 μμ |
Αντεύχομαι και εγώ (με μεγάλη καθυστέρηση είναι η αλήθεια, αλλά δυστυχώς συνέβησαν αρκετά αυτές τις μέρες και όλα πήγαν πίσω). Υγεία, ευτυχία και δημιουργικότητα!
10 Ιανουαρίου, 2010 στο 3:47 μμ |
νὰ λοιπὸν ποὺ ἡ κωμωδία τοῦ Πρετεντέρη «ὁ Στρατὴς παραστράτησε» παραμένει διαχρονική.
11 Ιανουαρίου, 2010 στο 9:27 μμ |
Κορνήλιε welcome back! Να σου ευχηθώ με την ευκαιρία ό,τι καλύτερο για το νέο έτος!