Σύντομο απολογητικό σημείωμα, πριν περάσουμε στο κυρίως θέμα: λόγω αυξημένων οικογενειακών υποχρεώσεων έχουν περάσει σχεδόν δύο μήνες από την τελευταία ανανέωση του ιστολογίου. Επιπλέον, καθώς το τελευταίο διάστημα βρίσκομαι μακριά από τη βάση μου (και συνακόλουθα μακριά από τη βασική βιβλιοθήκη μου), αδυνατώ να παρουσιάσω, όπως θα έπρεπε, ό,τι έχω υποσχεθεί, δηλαδή το τελευταίο μέρος της ιστορίας των Τευτόνων ιπποτών. Με το νέο έτος θα ρυθμισθεί και το ζήτημα αυτό. Προς το παρόν, επειδή δεν μου πάει ν’ αφήσω κι άλλο το ιστολόγιο σε λήθαργο, λέω ν’ ασχοληθούμε με ένα θέμα γενικότερου ενδιαφέροντος, σχεδόν επικαιρότητας θα τολμούσα πω.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε στον δυτικό κόσμο μια ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα και, ως εκ τούτου, τις ίδιες τις συνθήκες ζωής μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Η δυσμενέστατη αυτή εξέλιξη οφείλεται κυρίως στη συνδυασμένη πίεση που ασκούν δύο παράγοντες: αφενός, η σχεδόν ολοκληρωτική επικράτηση νεοφιλελεύθερων ιδεών (που εκπορεύονται από επιχειρηματικούς κύκλους, ΜΜΕ και διάφορους στοχαστές – εντός ή εκτός εισαγωγικών – και πολιτικούς), τις οποίες (μάλλον παραδόξως) ασμένως έχουν αποδεχτεί οι πολιτικές ηγεσίες των περισσοτέρων κρατών, καθώς και διάφοροι υπερεθνικοί οργανισμοί, αφετέρου, η πανθομολογούμενη οικονομική κρίση (που οφείλεται σε εγγενείς παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος οργάνωσης των σύγχρονων κοινωνιών, τις οποίες εν πολλοίς έχουν οξύνει οι προαναφερθείσες νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες και οι πρακτικές των οικονομικών παραγόντων). Ειδικά στη χώρα μας η επιδείνωση αυτή είναι κάτι παραπάνω από σαφής, συντελείται δε με ρυθμούς όλο και πιο ραγδαίους και με τρόπους βίαιους και κυνικούς. Την υπόθεση τη γνωρίζουμε όλοι: επιδίωξη απότομης συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, ο οποίος κρίνεται ως εξ ορισμού «κακός, άχρηστος κι επιζήμιος» (χωρίς να γίνεται ποτέ συζήτηση για την ορθολογική αναδιοργάνωσή του και την καταπολέμηση των παθογενειών του προκειμένου να καταστεί λειτουργικότερος και αποδοτικότερος), ενώ οι εργαζόμενοι σ’ αυτόν στοχοποιούνται συλλήβδην ως αδικαιολόγητα προνομιούχοι και προτείνεται η καταδίκη τους στην πυρά ή τη γκιλλοτίνα. Κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων σε βαθμό αδιανόητο, ψαλίδισμα των κοινωνικοασφαλιστικών δικαιωμάτων, εξαφάνιση κάθε στοιχείου κοινωνικής πρόνοιας με «λογικές» ψευδοεξοικονόμησης πόρων. Συνολικά διαπιστώνεται μια τάση που θέτει τελικά εν αμφιβόλω την ύπαρξη της ίδιας της ουσίας του δημοκρατικού κράτους δικαίου και πρόνοιας που γνωρίζουμε. Αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι ίσως η κατάσταση που ζήσαμε ως τώρα δεν ήταν παρά ένα απλό διάλειμμα ευημερίας και δικαιοσύνης που αφορούσε ένα μικρό χρονικό διάστημα μέσα στην απεραντοσύνη του ιστορικού χρόνου (δηλ. μερικές δεκαετίες, κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) κι ένα περιορισμένο κομμάτι της ανθρωπότητας (τον δυτικό κόσμο που λέγαμε και πιο πάνω). Επιστρέφουμε πλέον σε εποχές του παρελθόντος, πολύ πιο σκληρές απ’ ό,τι γνωρίσαμε στο σύντομο διάστημα μιας ανθρώπινης ζωής.
Επιστροφή στο παρελθόν λοιπόν, αλλά σε ποιό ακριβώς; Εδώ φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία. Επιστρέφουμε στον Μεσαίωνα! Το λένε τόσοι άνθρωποι που δικαιολογημένα αγανακτούν και αντιδρούν στις διαφαινόμενες εξελίξεις. Ανάμεσά τους και πολλοί φίλοι (της πραγματικής ζωής και διαδικτυακοί), αλλά και άνθρωποι τους οποίους, χωρίς να γνωρίζω προσωπικά, θαυμάζω για τις πάντα εναργείς και εύστοχες πολιτικές και κοινωνικές τους αναλύσεις. Χαρά ο φίλος σας που θα έχει την τύχη να ζήσει την αναβίωση της αγαπημένης του ιστορικής περιόδου; Όχι ακριβώς. Γιατί αν νομίσατε προς στιγμήν ότι ο Ρογήρος ετοιμαζόταν να σας σερβίρει ένα (μάλλον κοινότοπο) ποστ πολιτικού περιεχομένου, πασπαλισμένο έστω με λίγη νοσταλγία κάνατε λάθος. Ο Ρογήρος θα συνεχίσει το βιολί του που είναι η υπεράσπιση της πιο συκοφαντημένης εποχής της Ιστορίας. Γιατί η φράση περί επιστροφής στον Μεσαίωνα δεν είναι παρά ένα ακόμη στερεότυπο που συνήθως εκφέρεται με όρους συμβατικού λόγου (είναι κάτι που το κοινό αναμένει και κατανοεί με σαφώς συγκεκριμένους όρους), χωρίς να προϋποθέτει διαδικασία επιβεβαίωσης ως προς την ιστορική αλήθεια. Συνήθως, αλλά όχι πάντα. Ορισμένοι από τους υποστηρικτές της ανάλυσης αυτής επιχειρούν να τεκμηριώσουν την άποψή τους, αναζητώντας σε θεωρητικό επίπεδο αναλογίες μεταξύ της σημερινής ζοφερής κατάστασης και του Μεσαίωνα. Τα επιχειρήματα είναι κατά κανόνα τα εξής: πρώτον, τέτοιες δυσμενείς συνθήκες εργασίας και ζωής μόνο στον Μεσαίωνα πρέπει να υπήρχαν. Δεύτερον, κι εδώ το επιχείρημα είναι πιο ενδιαφέρον γιατί ξεφεύγει εντελώς από τη συναισθηματική/ θυμική θεώρηση των πραγμάτων, η βασική αντιστοιχία των δύο περιόδων έγκειται στην ουσιώδη αποδυνάμωση της ισχύος των κρατικών οντοτήτων και στην ενίσχυση των ιδιωτικών κέντρων εξουσίας: στον Μεσαίωνα ήταν οι φεουδάρχες, σήμερα είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις και τα οικονομικά συμφέροντα.
Είτε είναι συμβατικού ή θυμικού χαρακτήρα, είτε εκλογικευμένες και κατά τα φαινόμενα τεκμηριωμένες, οι απόψεις περί επιστροφής στον Μεσαίωνα γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Άλλωστε, δεν έχετε παρά να γκουγκλίσετε τη λέξη «Μεσαίωνας» για να διαπιστώσετε τη διάδοσή τους: στα πρώτα εκατό αποτελέσματα θα συναντήσετε γύρω στις 60 αναφορές στον «εργασιακό Μεσαίωνα» κι άλλες εικοσιπέντε στη σύγκριση μεταξύ δυστυχιών του σήμερα και του τότε. Ωστόσο, με ή χωρίς περίβλημα επιχειρηματολογίας, οι απόψεις αυτές απλώς απηχούν (ενσυνείδητα ή όχι) ένα κλισέ που δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα. Ας δούμε εν συντομία το γιατί.
Ι. Η πλάνη ως προς τη μεθοδολογία
1. Η επί της αρχής πλάνη: Καταρχήν και καταρχάς η σύγκριση μεταξύ δύο χρονικά απομακρυσμένων περιόδων της Ιστορίας είναι ως εκ της φύσεώς της παρακινδυνευμένη και, μάλλον εντελώς, αλυσιτελής, κατά μείζονα λόγο όταν δεδηλωμένος σκοπός της είναι η επιβεβαίωση ομοιοτήτων την ύπαρξη των οποίων έχουμε εκ των προτέρων αποδεχτεί. Πώς μπορούμε να συγκρίνουμε δύο εποχές των οποίων διαφέρουν ριζικά οι θεσμοί, η πολιτική και κοινωνική οργάνωση, οι τρόποι άσκησης εξουσίας και πολιτικής και οικονομικής εκμετάλλευσης, οι αντιλήψεις και οι νοοτροπίες των ανθρώπων κάθε περιόδου, ο τρόπος με τον οποίο εκλαμβάνουν τις κοινωνικές σχέσεις ή το μεταφυσικό; Η ύπαρξη ή όχι καπιταλιστικής οργάνωσης της οικονομίας και οι συνέπειές της σε επίπεδο θεσμών, δομών και ιεράρχησης της κοινωνίας, θα έπρεπε να αρκεί για να διαφοροποιήσει ριζικά τις δύο εποχές και να καταστήσει ατελέσφορη τη μεταξύ τους σύγκριση. Στην πραγματικότητα, η «επιτυχής» διεκπεραίωση του εγχειρήματος προϋποθέτει την προκρούστεια προβολή των ιδεών και των αντιλήψεων του σήμερα σε μια εποχή του παρελθόντος.
2. Ποιός Μεσαίωνας; Πότε και πού; Ακόμη, όμως, κι αν υποτεθεί ότι η σύγκριση είναι δυνατή, απαιτείται να καθορισθούν επακριβώς και οι προς σύγκριση περίοδοι. Ένας τέτοιος προσδιορισμός αφορά τόσο τον χρόνο όσο και τον τόπο. Είναι παράλογο να αντιμετωπίζουμε ως όλως ομοιόμορφη και στατική μια εποχή χιλίων περίπου χρόνων, της οποίας δυσκολευόμαστε αφάνταστα να ορίσουμε την αρχή και το τέλος ακόμη και εντελώς συμβατικά (πότε τελειώνει η Ύστερη Αρχαιότητα; πότε αρχίζει η Αναγέννηση;), όπως επίσης είναι παράλογο, αν επιτέλους κατορθώσουμε να οριοθετήσουμε τη χρονική περίοδο αναφοράς, να πιστέψουμε ότι η κοινωνική και πολιτική οργάνωση ήταν παντού η ίδια. Καθώς οι υποστηρικτές της άποψης ότι η παρούσα συγκυρία σηματοδοτεί επιστροφή στον Μεσαίωνα δεν κατονομάζουν, ούτε οριοθετούν χρονικά και τοπικά τί ονομάζουν Μεσαίωνα, πρέπει να συναγάγουμε από τα γραφόμενά τους την περίοδο και τον τόπο στον οποίο αναφέρονται. Όλες οι αναφορές και τα παραδείγματά τους φαίνεται να παραπέμπουν στην εποχή κατά την οποία και στους τόπους όπου επικράτησε το φεουδαλικό σύστημα οργάνωσης. Σύμφωνα με το προτεινόμενο μοντέλο σύγκρισης, τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα ταυτίζονται με τους φεουδάρχες, ενώ οι εργαζόμενοι της σύγχρονης εποχής με τους δουλοπάροικους. Ανταποκρίνεται αυτό το σχήμα στην ιστορική πραγματικότητα, έστω και σε ένα περιορισμένο πεδίο σύγκρισης;
ΙΙ. Η πλάνη ως προς τα ιστορικά δεδομένα
1. Η επικράτηση της φεουδαρχίας δεν είναι ούτε καθολική, ούτε διαχρονική: Παρότι για τον σύγχρονο άνθρωπο η φεουδαρχία παρουσιάζεται ως το σήμα κατατεθέν του Μεσαίωνα, στην πραγματικότητα δεν αφορά ούτε ολόκληρη την ιστορική περίοδο, ούτε φυσικά όλες τις περιοχές της Ευρώπης (έστω της Δυτικής). Στην ολοκληρωμένη μορφή του, το φεουδαλικό σύστημα επικρατεί κατά τη διάρκεια μιας περιόδου περίπου τριών αιώνων (από το δεύτερο μισό του 11ου έως τα μέσα του 14ου αι.) και απαντά κυρίως στη Βόρεια Γαλλία (όπου και το αρχέτυπο του συστήματος), σε σημαντικό βαθμό στην Αγγλία των Νορμανδών και λιγότερο σε αγροτικές περιοχές της Γερμανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης. Σημαντικό μέρος της Ευρώπης δεν γνωρίζει ουσιαστικά ποτέ τη φεουδαρχία. Οι εμπορικές «δημοκρατίες» της Ιταλίας διοικούνται συλλογικά από μια αριστοκρατία εμπόρων και επιχειρηματιών εν γένει: ήδη από το δεύτερο μισό του 10ου αι., το Αμάλφι εμφανίζει τα χαρακτηριστικά αυτά και προαναγγέλει τη δράση των πιο ολοκληρωμένων και σαφώς μακροβιότερων περιπτώσεων της Βενετίας, της Γένοβας ή της Πίζας. Στην πραγματικότητα, όλες σχεδόν οι ιταλικές πόλεις λειτουργούν με τον τρόπο αυτό (που είναι σαφέστατα περισσότερο συγκρίσιμος με τον καπιταλισμό των νεότερων χρόνων απ’ ό,τι η φεουδαρχία). Τα ίδια ισχύουν για τις πολυάριθμες ελεύθερες πόλεις της γερμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και για άλλους τόπους με αντίστοιχη κοινωνική και οικονομική εξέλιξη.
2. Η εξομοίωση των σύγχρονων εργαζομένων με τους δουλοπάροικους του Μεσαίωνα είναι προβληματική: ας περιοριστούμε στον χώρο κυριαρχίας του φεουδαλικού συστήματος. Είναι δυνατό και θεμιτό να θεωρηθούν οι δουλοπάροικοι διαχρονικό συνώνυμο της ανθρώπινης εξαθλίωσης, όπως τουλάχιστον φαίνεται να πιστεύει ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος; Η απάντηση είναι αρνητική, τούτο δε για πλείονες λόγους.
Πρώτον, μολονότι και για τους δουλοπάροικους τα μεσαιωνικά κείμενα χρησιμοποιούν τον όρο servus, δηλαδή αυτόν ακριβώς που για τους Ρωμαίους σήμαινε τον δούλο,
το νομικό καθεστώς και η θέση των δουλοπάροικων του Μεσαίωνα απέχει παρασάγγες από αυτήν των δούλων της Αρχαιότητας, τουλάχιστον της ρωμαϊκής. Τόσο πολύ που αν ψάχνουμε να βρούμε μια τέτοια ρωμαϊκή αντιστοιχία, η σχέση κυρίου και δουλοπάροικου κατά τον Μεσαίωνα βρίσκεται πολύ πιο κοντά στη σχέση κυρίου και πελάτη στα χρόνια της Ρώμης. Ο δουλοπάροικος, καταρχάς, έχει νομική προσωπικότητα, αντιθέτως προς τον δούλο. Ως υποκείμενο δικαίου διαθέτει δικαιοπρακτική ικανότητα, έχει τη δική του περιουσία και φυσικά συνάπτει συμβάσεις για τη διαχείρισή της. Επιπλέον, η μεσαιωνική κοινωνία, ακόμη και στη φεουδαλική εκδοχή της, δεν χαρακτηρίζεται από τα στεγανά που εμείς τις αποδίδουμε. Όπως μαρτυρούν τα έγγραφα της εποχής, ένας δουλοπάροικος δεν είναι απαραίτητο καν να είναι αγρότης, μπορεί να είναι τεχνίτης που κατοικεί σε μια πόλη, ενώ επίσης μπορεί να συνάψει γάμο με άτομο που τυπικά έχει την ιδιότητα του ελεύθερου. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που αναφέρει ο Ζωρζ Ντυμπύ , σχολιάζοντας το έγγραφο μιας δικαιοπραξίας που βρισκόταν στα αρχεία της μονής του Κλυνύ: ο δουλοπάροικος Αλώμ, κάτοικος της κωμόπολης του Μπλανό, νυμφεύεται στο γειτονικό Οζάν τη Μαρχίλδη, γυναίκα που νομικά χαρακτηρίζεται ως ελεύθερη. Μαζί αποκτούν περιουσιακά στοιχεία τα οποία και διαθέτουν ελεύθερα, ενώ τα παιδιά τους υπάγονται στο νομικά ευνοϊκότερο καθεστώς, εν προκειμένω αυτό του ελεύθερου (Georges Duby «L’histoire continue«, coll. Points, εκδ. Seul, Παρίσι 1991, σελ. 63 επ.). Αν υπάρχει ένας σαφής περιορισμός για τον δουλοπάροικο, αυτός έγκειται στο ότι δεν μπορεί να εγκαταλείψει άνευ άλλου τινός τη γη που καλλιεργεί. Και πάλι, ο περιορισμός είναι σχετικός: αν το θέλει οπωσδήποτε, ο δουλοπάροικος μπορεί, με λίγο θάρρος, να εγκαταλείψει τον τόπο του και να αναζητήσει τη τύχη του αλλού. Αν ταξιδέψει κάπως μακριά (ας πούμε 500 χιλιόμετρα), δηλώσει ψευδώς ότι είναι ελεύθερος και δώσει όρκο υποταγής στον τοπικό άρχοντα (που δεν είναι απαραίτητα φυσικό πρόσωπο, μπορεί να πρόκειται για μια μονή ή έναν καθεδρικό ναό) θα καταφέρει να εγκατασταθεί και να προκόψει χωρίς πολλές σκοτούρες ή προβλήματα. Τα εργατικά χέρια είναι πάντα και παντού ευπρόσδεκτα στον Μεσαίωνα κι οι ντόπιοι δεν έχουν κανένα συμφέρον να ψάξουν διεξοδικά μήπως ο νεοφερμένος έχει κάποιον αφέντη που βρίσκεται πέντε μέρες μακριά (πρβλ. το παράδειγμα του πατέρα της Μαρχίλδης στο έγγραφο που παραθέτει ο Ντυμπύ, ibid., σελ. 59-60).
Δεύτερον, όπως ήδη διαπιστώσαμε, οι δουλοπάροικοι αποτελούν απλώς ένα τμήμα της φεουδαλικής κοινωνίας. Τα περισσότερα άτομα έχουν την ιδιότητα του ελεύθερου και φυσικά διαθέτουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στην καθημερινότητά τους. Βεβαίως, ο άρχοντας ασκεί εξουσία, επιβάλλει και εισπράττει φόρους, δικάζει και τιμωρεί, άρα εκ των πραγμάτων καταπιέζει τους υποτελείς του. Ωστόσο, ουδόλως προκύπτει ότι αυτή η καταπίεση παρεκκλίνει σημαντικά από τον μέσο όρο της Ιστορίας. Σε κάθε περίπτωση δεν έχει τον χαρακτήρα της αμεσότητας που μας κάνουν να πιστεύουμε οι διάφορες ανιστόρητες μυθοπλασίες των νεότερων χρόνων, του στυλ jus primae noctis. Ακόμη και σε περιοχές όπου επικρατεί η φεουδαρχία, ο περισσότερος κόσμος δεν πρόκειται να δει σχεδόν ποτέ αυτόν που τυπικά είναι κυρίαρχός του. Ας θυμηθούμε το παράδειγμα του Μονταγιού (βλ. Emmanuel Le Roy Ladurie “Montaillou, village occitan, de 1294 à 1324“, Gallimard, Παρίσι 1975): το μικρό χωριό των Πυρηναίων υπάγεται στη δικαιοδοσία του κόμητος της Φουά. Αυτός ασκεί την εξουσία του μέσω δύο προσώπων: του καστελλάνου, όσον αφορά τα ζητήματα ασφάλειας, και του βαΐλου, για τις αστικές υποθέσεις (ο δεύτερος είναι σχεδόν πάντα κάποιος από τους προύχοντες του χωριού). Ο κόμης δεν πρέπει να έχει εμφανιστεί ποτέ στο χωριό. Η – απομακρυσμένη – εξουσία του δεν εκλαμβάνεται ως καταπίεση από τους κατοίκους. Αντιθέτως, ο κόμης είναι ιδιαίτερα αγαπητός, κυρίως γιατί αποτελεί τη μόνη ελπίδα προστασίας των χωρικών, πολλοί από τους οποίους έχουν ασπασθεί την «αίρεση» των Καθαρών, έναντι της Εκκλησίας και ειδικά της Ιεράς Εξέτασης.
Συμπερασματικά, αν κάποιος θέλει να βρει παραδείγματα εξαθλίωσης για να τα συγκρίνει με τις ζοφερές προοπτικές των σύγχρονων εργαζομένων, δεν έχει λόγο να τα αναζητήσει ειδικά στο Μεσαίωνα. Για να δούμε όμως αν μπορεί να σταθεί λογικά το δεύτερο σκέλος του μοντέλου σύγκρισης, δηλαδή η ταύτιση των φεουδαρχών του Μεσαίωνα με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της εποχής μας.
3. Η εξομοίωση των σύγχρονων οικονομικού χαρακτήρα κέντρων εξουσίας με τους φεουδάρχες είναι προβληματική: Ως κοινός παρονομαστής μεταξύ του Μεσαίωνα και των εξελίξεων της εποχής μας προβάλλεται η απίσχνανση της κεντρικής εξουσίας του κράτους και η αντίστοιχη ενδυνάμωση ιδιωτικών κέντρων εξουσίας. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι εσχάτως οι κρατικές οντότητες εμφανίζονται να παραιτούνται από σημαντικό μέρος των εξουσιών τους, τις οποίες μεταθέτουν ή αποδέχονται τον σφετερισμό τους από πόλους εξουσίας οικονομικού/ επιχειρηματικού χαρακτήρα. Η τάση αυτή επιδεινώνεται εξαιτίας της αδυναμίας (και της έλλειψης βουλήσεως) που επιδεικνύει η κρατική εξουσία όσον αφορά τον έλεγχο των οικονομικών παραγόντων, έλεγχος που έχει καταστεί εκ των πραγμάτων δύσκολος εξαιτίας του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου οικονομικού περιβάλλοντος. «Παρομοίως», στον Μεσαίωνα η κεντρική εξουσία εμφανίζεται εξαιρετικά αδύναμη έναντι των τοπικών φεουδαρχών, οι οποίοι ασκούν σχεδόν απόλυτη εξουσία στην περιοχή δικαιοδοσίας τους.
Εντούτοις, και στην περίπτωση αυτή οι ομοιότητες είναι μάλλον επιφανειακές. Η σύγκριση πάσχει για τους λόγους που θα παραθέσουμε συνοπτικά κατωτέρω.
α. Η διαφορά ως προς τον τρόπο κατανομής και άσκησης της εξουσίας: με αρκετή ελευθερία, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η κατανομή της εξουσίας στον Μεσαίωνα (βασιλιάς-φεουδάρχες) είναι μάλλον κάθετη, ενώ στην εποχή μας (κρατικές οντότητες-οικονομικά συμφέροντα) οριζόντια. Στον Μεσαίωνα υπάρχει κατά τόπον κατάτμηση ομοειδούς εξουσίας. Η εξουσία που ασκεί ο βασιλιάς δεν διαφοροποιείται ποιοτικά από αυτήν που ασκούν οι φεουδάρχες, παρά μόνον ως προς τα όρια της κατά τόπον δικαιοδοσίας. Κατά τα λοιπά, τόσο στην περίπτωση του βασιλιά όσο και αυτή των φεουδαρχών πρόκειται για την κλασσική μορφή εξουσίας που συναντούμε, σε πιο εξελιγμένη μορφή, και στα σύγχρονα κράτη (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική, στρατιωτική και αστυνομική, επιβολής φόρων κ.ο.κ.). Το μόνο που ξεχωρίζει την κεντρική εξουσία από τις κατά τόπους, είναι τελικά η θέση του βασιλιά ως επικυρίαρχου των φεουδαρχών, η οποία ισοδυναμεί με μια μάλλον χαλαρή εποπτεία. Σήμερα, αντιθέτως, οι οικονομικοί παράγοντες δεν ασκούν εξουσία με τον ίδο τρόπο που το πράττουν τα κράτη: καθορίζουν τις συνθήκες των αγορών, ασκούν οικονομικές και άλλες πιέσεις στην εκτελεστική εξουσία, χειραγωγούν την κοινή γνώμη μέσω φίλα προσκείμενων ΜΜΕ κ.ο.κ. Επιπλέον, το ίδιο οικονομικό κέντρο εξουσίας δεν δρα στην επικράτεια ενός μόνον κρατικού μορφώματος, αλλά περισσοτέρων, ενδεχομένως και σε παγκόσμιο επίπεδο. Συνεπώς, ο ένας πόλος διαφοροποιείται από τον άλλο ως προς την άσκηση εξουσίας και τοπικά και ποιοτικά, στοιχείο που δεν υπάρχει στη φεουδαρχία του Μεσαίωνα.
β. Η διαφορά ως προς τον χαρακτήρα της εξουσίας: Είναι προφανές ότι σήμερα η εξουσία που ασκείται από οικονομικά συμφέροντα είναι απρόσωπη. Φορείς της είναι επιχειρηματικά σχήματα με μορφή συνήθως εταιρική που είναι δύσκολο έως αδύνατο να προσωποποιηθούν. Άλλωστε και αφεαυτής η άσκηση τέτοιας εξουσίας έχει ακαθόριστο χαρακτήρα, από την άποψη ότι δεν μπορεί να προσδιορισθεί σε ποιό ποσοστό καθόρισε την μία ή την άλλη εξέλιξη καθένας από τους οικονομικούς παράγοντες ξεχωριστά. Σε κάθε περίπτωση, η εξουσία των οικονομικών συμφερόντων εκλαμβάνεται ως απρόσωπη από τους ίδιους τους εξουσιαζόμενους (οι οποίοι συχνά αδυνατούν να κατανοήσουν ποιός ακριβώς είναι ο υπεύθυνος για κάποιο δυσμενές γι’ αυτούς αποτέλεσμα, για αυτό και κατηγορούν συλλήβδην τα κέντρα οικονομικής εξουσίας, συνήθως μαζί με τους εκάστοτε φορείς της εκτελεστικής εξουσίας, ή καταφεύγουν σε θεωρίες συνωμοσίας). Στο σημείο αυτό, η διαφορά με την κατάσταση στα χρόνια του Μεσαίωνα είναι χαοτική.
Η σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζομένου κατά τον Μεσαίωνα είναι σαφώς προσωπική. Η σύναψή της προϋποθέτει την αποδοχή και των δύο μερών. Δεν υπάρχει τίποτε χαρακτηριστικότερο ή πιο συμβολικό για τη 
φεουδαλική κοινωνία του Μεσαίωνα από το hommage (λατ. hommagium, hominium hominagium, βλ. René Fédou e.a. «Lexique historique du Moyen Âge«, coll. cursus, εκδ. Armand Colin, Παρίσι 1995, λήμμα hommage, σελ. 85-86). Στα ελληνικά το αποδίδουμε συνήθως ως «όρκο υποτελείας», αλλά η μετάφραση αυτή αδυνατεί να περιγράψει πλήρως την έννοια του θεσμού. Το hommage περιλαμβάνει βεβαίως μια τελετή, κατά την οποία ο υποτελής-βασσάλος γονατίζει μπροστά στον επικυρίαρχό του, του δίνει τα χέρια του και στη συνέχεια προφέρει τον όρκο υποτελείας σ’ αυτόν. Πρωτίστως, όμως, είναι μια αμφοτεροβαρής σύμβαση μεταξύ του βασσάλου και του επικυρίαρχου. Ο βασσάλος αναλαμβάνει στρατιωτική υποχρέωση, δεσμευόμενος να συνδράμει στην άμυνα και ασφάλεια των εδαφών του επικυρίαρχου (ost, υποχρέωση χρονικής διάρκειας 40 ημερών ετησίως) και να συμμετέχει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις του δεύτερου εκτός των εδαφών του (chevauchée), να τον συμβουλεύει σε θέματα διοίκησης, άμυνας και απονομής δικαιοσύνης και, τέλος, να του παράσχει τη βοήθειά του στις λεγόμενες τέσσερις περιπτώσεις (συνεισφορά στα λύτρα για την απελευθέρωση του κυρίου σε περίπτωση αιχμαλωσίας του, στα έξοδα για την εκπαίδευση του πρωτότοκου γιου του κυρίου ως ιππότη, στα έξοδα του γάμου της μεγαλύτερης κόρης του και στις δαπάνες που θα υποβληθεί ο κύριος αν εκστρατεύσει σε σταυροφορία). Από την πλευρά του, ο επικυρίαρχος εγγυάται για την ασφάλεια του βασσάλου, της οικογένειας και των ανθρώπων του και του παραχωρεί ένα φέουδο, μεταβιβάσιμο κληρονομικά στους απογόνους του βασσάλου (βλ. Didier Cariou «La Méditerranée au XIIe siècle«, coll. Que sais-je?, αριθ. 3299, εκδ. PUF, Παρίσι.1997, σελ. 9). Βέβαια, οι δομές και οι σχέσεις της μεσαιωνικής κοινωνίας αποδεικνύονται πάντα πιο σύνθετες απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως: τίποτε δεν εμποδίζει έναν κατώτερο άρχοντα να δώσει όρκο υποτελείας σε περισσότερους του ενός επικυρίαρχους. Η πλειονότητα κυρίων μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση καθηκόντων στον βασσάλο, στην όχι και τόσο απίθανη περίπτωση που θα έρθουν αντιμέτωποι δύο από τους επικυρίαρχούς του. Προκειμένου να επιλυθούν τέτοιες συγκρούσεις, ο Μεσαίωνας εφευρίσκει τον θεσμό του hommage lige, την κατά προτεραιότητα υποτέλεια δηλαδή: στρατιωτική υποχρέωση οφείλεται πρωτίστως στον άρχοντα του οποίου κατέστη λίζιος ο βασσάλος.
Το hommage δεν περιορίζεται στις σχέσεις μεταξύ αρχόντων. Έστω και χωρίς το ίδιο λαμπρές τελετές, επικυρώνει την ιεραρχική υποταγή και του απλού λαού, περιλαμβανομένων και των δουλοπάροικων. Κατά κανόνα, άλλωστε, κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν θέτει σε αμφισβήτηση τη σχέση υποτέλειας. Όχι μόνο γιατί αυτό επιτάσσει η κυρίαρχη αντίληψη της εποχής, αλλά και γιατί πρακτικά η σχέση είναι ακριβώς αυτή της αμφοτεροβαρούς συμβάσεως. Ο άρχοντας υποχρεούται να εγγυηθεί την προστασία όλων των υποτελών του. Στο κάτω-κάτω, αυτή την έννοια δεν έχει κι η γνωστή γαλλική φράση «noblesse oblige»; Το να είσαι άρχοντας συνεπάγεται υποχρώσεις. Αυτό δηλαδή που δεν συμβαίνει με τους «φεουδάρχες» της εποχής μας, που διεκδικούν τα πάντα, ζητούν οτιδήποτε, επιβάλλουν όσα επιθυμούν, ενώ οι υποτελείς τους (που δεν έδωσαν κανένα όρκο υποτελείας) καταλήγουν να έχουν μόνο υποχρεώσεις.
Συνεπώς, η όποια ομοιότητα Μεσαίωνα και σύγχρονων δεινών είναι απλώς φαινομενική. Κι αν επιθυμούμε οπωσδήποτε να μιλήσουμε για επιστροφή στο παρελθόν, δεν υπάρχει λόγος να αναζητήσουμε το πρότυπο σε μακρινές εποχές. Αυτό που μας απειλεί δεν είναι άλλο από μια επιστροφή στην εποχή του πρωτόγονου, άγριου και χωρίς κανόνες καπιταλισμού του τέλους του 18ου και του 19ου αι., εποχή κατά την οποία (παρά τον Διαφωτισμό, θα συμπλήρωνα με κάποια δόση χαιρεκακίας) οι εργαζόμενοι δεν έχουν κανένα άλλο δικαίωμα πέραν του πενιχρού μισθού τους, ενώ οι έννοιες της ασφάλισης, της σύνταξης και των άλλων εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων είναι εντελώς άγνωστες. Όπως, όμως, έχουμε ξαναπεί, συμφέρει καλύτερα ο αποπροσανατολισμός μέσω της παραπομπής σε μια εποχή πιο μακρινή, ουσιαστικά άγνωστη εκτός από τη μυθοποιημένη εικόνα της. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι επικίνδυνοι συνειρμοί και η σύνδεση με πιο κοντινές ιστορικές περιόδους, ευχερέστερα συγκρίσιμες με το παρόν. Η καμπούρα της φεουδαρχίας μπορεί να εισπράξει περισσότερες ξυλιές απ’ ό,τι ο πρώιμος καπιταλισμός.
Ετικέτες: aide aux quatre cas, Emmanuel Le Roy Ladurie, Georges Duby, hommage, hommage lige, υποτελής, φεουδαλική κοινωνία, όρκος υποτελείας, Ιστορία, Μεσαίωνας, Μονταγιού, Πολιτική, Φεουδαρχία, βασσάλος, βασσαλική στρατιωτική υποχρέωση (ost & chevauchée), δουλοπάροικοι, επικυρίαρχος, εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, εξουσία, κράτος, καπιταλισμός, νεοφιλελευθερισμός, οικονομικά συμφέροντα, οικονομική κρίση, René Fédou
Το Ιστολόγιο του Ρογήρου 
18 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:02 μμ |
Εξαιρετικό άρθρο, στην κυριολεξία του, διότι φοβάμαι πως όσοι κλαίνε γιά επιστροφή στον μεσαίωνα, εννοούν είτε μιά κρίσιμη περίοδο μεταξύ μπαρόκ και ροκοκό, είτε μιά «δύσκολη» περίοδο, μετά τον μαύρο θάνατο, κι αυτήν μόνο συμβολικά. Σε συμβολικό επίπεδο, πλησιέστερα πάντως είμαστε στην «κρατικοδίαιτη γραφειοκρατία» (πρόνοιες,κριτές, μοναστήρια ως εταιρείες,των Νορμανδών, των «Βυζαντινών» και άλλων λαών της γειτονίας) παρά στην φεουδαρχία ενός Γουλιέλμου ή των Πλανταζενέ.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:01 πμ |
Μιλ μερσί! Αν θέλουμε βρίσκουμε παντού ομοιότητες και παντού αντιθέσεις. καλή θέληση χρειάζεται μόνο 😉 . Φυσικά, επιλέγουμε συνήθως να προβάλλουμε σαν ομοιότητες στοιχεία διαφορετικών εποχών που μοιάζουν επιφενειακά και μόνο, αγνοώντας άλλα. Τεσπα, για τη γραφειοκρατία ειδικά των φίλων Νομανδών νομίζω ότι ήταν απείρως λειτουργικότερη από τη σύγχρονη (και οπωσδήποτε έδειχνε μεγαλύτερο σεβασμό στη διαπολιτισμικότητα της σικελικής κοινωνίας.
Κρατώ ειδικά τη φράση σου «όσοι κλαίνε γιά επιστροφή στον μεσαίωνα, εννοούν είτε μιά κρίσιμη περίοδο μεταξύ μπαρόκ και ροκοκό, είτε μιά “δύσκολη” περίοδο, μετά τον μαύρο θάνατο, κι αυτήν μόνο συμβολικά» για να πω με κάθε επισημότητα ότι συμφωνώ απόλυτα (και ειδικά στο τελευταίο σκέλος 1000%). Θυμάμαι ότι κάτι ανάλογο υποστήριζε κι η Ρεζίν Περνού, λέγοντας ότι αν υπάρχει μια περίοδος που της αξίζει το όνομα «Μεσαίωνας» με όλο το υποτιμητικό σημασιολογικό περιεχόμενο που κουβαλάει, αυτή είναι το δεύτερο μισό του 14ου αι.
18 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:11 μμ |
Ρογήρε, εξαιρετικό άρθρο (και έλεγα, πότε θα το γράψεις…). Μου δίνει και μένα ερεθίσματα να ξανασκεφτώ μήπως τελικά έχουμε φεουδαρχία και στους πρώτους οθωμανικούς αιώνες.
Ένα συν ακόμα, για την εκπληκτική τελευταία παράγραφο.
(Και πάνω που λέω να το μπαζάρω, το μπαζ βγαίνει εκτός λειτουργίας)
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:03 πμ |
Φίλε Δύτη, να είσαι καλά! Μερσί! Η σύγκριση φεουδαρχίας και οθωμανικής αυτοκρατορίας έχει το τζόγο της, πώς να το κάνουμε! Αναμένω περισσότερα όταν με το καλό βρεις τον απαραίτητο χρόνο.
[να επιμείνεις για το μπαζ, πληζ! 🙂 κι ο Ρογήρος έχει ανάγκη το μπαζάρισμά του!]
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:06 πμ |
κι εγώ έλεγα πότε θα το γράψετε!
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:07 πμ |
Χάρη, καλώς όρισες!
Και, μια και μου δίνεται η ευκαιρία, να πω κι από δω ότι το ωραιότερο ποστ μεσαιωνικού ενδιαφέροντος που διάβασα τον τελευταίο καιρό ήταν το δικό σου περί Τριστάνου και Ιζόλδης!
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:50 μμ
α, με τιμάς (και με χαροποιείς) όσο δεν φαντάζεσαι αγαπητέ συνμεσαιωνικέ (;) Ρογήρε 🙂
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:42 πμ |
Ε βέβαια και θα το έγραφε ο Ρογήρος! Θέλει κούραση πολλή να αντιπαρατεθείς με τα στερεότυπα και να το κάνεις με τρόπο αναλυτικό, νηφάλιο και τεκμηριωμένο. Κι αυτό το άρθρο το πετυχαίνει απόλυτα.
Είναι επίσης βέβαιο ότι η χρήση της ιστορίας όπως γίνεται στις μέρες μας από κυριάρχους «διαμορφωτές της κοινής γνώμης» (τρομάρα τους) δεν είναι μόνο ρηχή αλλά και σαφώς δόλια.
Αν θέλουμε σώνει και καλά να βρούμε ιστορικές αναλογίες για την παρούσα περίοδο στον «άγριο καπιταλισμό» των πρώτων σταδίων θα μας παρέπεμπε η σύγκριση, όπως σωστά γράφεις. Αν και προσωπικά αυτό που γίνεται στις μέρες μας σε κάποια διαβάσματα «επιστημονικής φαντασίας» με παραπέμπει. Και πάλι εύγε για το άρθρο!
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:11 πμ |
Αγαπητό Καγκουρώ, σ’ ευχαριστώ πολύ για τα τόσο καλά λόγια!
Να σου πω την αλήθεια, ώρες-ώρες νομίζω ότι καταντάω κουραστικός ή γραφικός για κάποιους, αλλά το βιολί μου θα το συνεχίσω.
Δεν ξέρω σε ποιές ακριβώς περιπτώσεις η προβολή των στερεοτύπων γίνεται δόλια και πότε όχι (συνήθως νομίζω ότι συμβαίνει το δεύτερο). Ωστόσο, το αντικειμενικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο, μια και υπάρχει σαφής αποπροσανατολισμός και συσκότιση όσον αφορά τη διερεύνηση και εξήγηση της παρούσας κατάστασης.
Πολύ μου άρεσε η διπλή ανάγνωσή σου. Όντως το μέλλον που διαφαίνεται παραπέμπει και σε επιστημονική φαντασία με πολιτικές προεκτάσεις.
19 Νοεμβρίου, 2012 στο 10:06 μμ |
Πράγματι εξαιρετικό άρθρο και ακόμα πιο επίκαιρο σήμερα. Πιστεύω επίσης ότι η χρήση εισαγωγικών στην «επιστημονική φαντασία» από τον redkangaroo τα λέει όλα…
20 Νοεμβρίου, 2012 στο 10:55 πμ
Ευχαριστώ πολύ, Νίκο Π.! Καλώς όρισες ως σχολιαστής του ιστολογίου!
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:10 μμ |
Με απογοητεύεις, Ρογήρε. Πάνω που είπα «Χα! Επιτέλους έχω κι εγώ κάτι να πω σε μια περί Μεσαίωνα ανάρτηση», με κάλυψες με τη σημαντική παρατήρηση στο τέλος για την προσωπική σχέση άρχοντος – αρχομένου και την πραγματική ευθύνη του ισχυρού να προστατεύει. Τζίφος πάλι δηλαδή. 🙂
Είναι πολύ σημαντικό αυτό το σημείο, κατά τη γνώμη μου. Δεν ξέρω καμιά περίοδο της προνεωτερικότητας στην οποία να μην είναι σημαντικό σημείο του λόγου τουλάχιστον αν όχι και της πραγματικότητας του εξουσιαστικού φαινομένου η ρητή υποχρέωση του άρχοντος να εξασφαλίζει ένα ελάχιστο διαβίωσης και ασφάλειας στον αρχόμενο. Στην εποχή μας όχι απλώς αυτό δεν ισχύει, αλλά έχουμε και μια, τρόπον τινά, ηθική αντιστροφή. Όχι απλώς δεν είναι σημαντικό στοιχείο της κυρίαρχης ιδεολογίας η προστασία και η φροντίδα των αδυνάτων, αλλά έχουμε περάσει στην άλλη μεριά του καθρέφτη: ο φτωχός φταίει που είναι φτωχός, όλοι μαζί τα φάγαμε οπότε πρέπει να πονέσουμε όλοι (δηλαδή, κυρίως, εμείς που δεν τα φάγαμε), ο άνεργος ευθύνεται που δεν ψάχνει να δουλέψει όπου να ‘ναι. Ακόμη και η φιλανθρωπία, που στον πρώιμο άγριο καπιταλισμό έπαιξε σημαντικό ρόλο, λοιδωρείται από εκπροσώπους της κυρίαρχης ιδεολογίας ως αντισυστημική: δεν λείπουν οι φωνές που θεωρούν προτιμότερη την αποφυγή της, ώστε οι μη προνομιούχοι να πασχίσουν περισσότερο, διεκδικώντας λιγότερα, εξού και η καινοφανής ιδέα της δομικής ανεργίας, της ανεργίας που είναι επωφελές, εγγενές κομμάτι του συστήματος.
Στη μακρά διάρκεια, είμαι βέβαιος πως η εποχή μας θα θεωρηθεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ένα ανθρωπολογικό παράδοξο, μια ανεξήγητη παρένθεση.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:19 μμ |
Αν λες ότι σε πρόλαβα στο θέμα της προσωπικής σχέσης εξουσιαστή και εξουσιαζομένου, τότε τι να πω κι εγώ για την, όπως πάντα, εναργή ανάλυσή σου, που εύστοχα και λιτά εξηγεί όσα κι εγώ θα ήθελα να εξηγήσω, αλλά δεν θα μπορούσα να το κάνω παρά πολύ αδέξια. 😉
Πώς γίνεται να υπογραμμίσω, να μεγεθύνω τους χαρακτήρες ή ό,τι άλλο προκειμένου να αναδείξω τη δεύτερη παράγραφο του σχολίου σου; Νομίζω ότι τα λέει όλα: αυτή ακριβώς η ηθική αντιστροφή είναι που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Όχι μόνο δεν προστατεύεται ο αδύναμος, αλλά και καταδικάζεται ως κύριος υπεύθυνος των δεινών που υπομένει! Έ, πάει πολύ…
1 Οκτωβρίου, 2011 στο 12:37 μμ
μόνο που αυτό το σκηνικό -της σχέσης δυνατού-αδύναμου- έχει δικαιολογηθεί και νομιμοποιηθεί με τη ‘σκέψη’ της νεωτερικότητας και με τις δαρβινικές θεωρίες κάθε είδους. Και έχει οδηγήσει -με μαθηματική ακρίβεια- σε διάφορες ‘λύσεις’.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 1:01 μμ |
Να μιμηθω τους σχολιαστες και να πω οτι ηταν υπεροχο αναγνωσμα ; Οχι βεβαια γιατι θα το παρεις πανω σου και θα κανεις αλλο τοσο για μια νεα αναρτηση. Οποτε λυπαμαι αλλα ηταν αθλια, οφειλεις να κατσεις κατω και να αρχισεις αμεσως να γραφεις μια αλλη.
Οσα λιγοτερα ξερει μια κοινωνια για μια εποχη/κατασταση τοσο πιο ευκολα την επικαλειται, νομιζω οτι δεν αποτελει νεο. Αλλα αναρωτιεμαι: μηπως υπαρχουν δυο «Μεσαιωνες»; Ενας ο πραγματικος που περιγραφεις εσυ εδω και ενας που ειναι ενα κατασκευασμα της νεωτερικοτητας ωστε να λειτουργησει ως συμβολο. Ο κατασκευασμενος εχει αραγε δικαιωμα υπαρξης η’ αποτελει καπηλευση του ονοματος;
Υγ. Δε θα κατσω να το αναλυσω αλλα οτι λεει ο π2 αλλα και εσυ, εφαρμοζουν απολυτα και στα θεματα του ιδιαιτερου ενδιαφεροντος μου.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 1:21 μμ |
Μερσί, φίλε Αμπραβανέλ! Ωραίο και το… «ξεμάτιασμα». [τι να κάνω όμως, δεν φταίω αποκλειστικά εγώ που μου πήρε δίμηνο να γράψω μια ανάρτηση 🙂 ]
Πάρα πολύ ωραία τα λες στη δεύτερη παράγραφο του σχολίου σου. Έτσι είναι! Υπάρχουν δύο Μεσαίωνες, ο φαντασιακός και αυτός των ιστορικών δεδομένων. Και είναι οπωσδήποτε άδικο για τον αληθινό Μεσαίωνα να κυριαρχεί σήμερα ο κατασκευασμένος: ο σφετερισμός του ονόματος, η καπήλευση που αναφέρεις κι εσύ, δεν επιτρέπει στον σύγχρονο άνθρωπο να γνωρίσει, έστω κι ακροθιγώς, τον αληθινό Μεσαίωνα, με τα καλά και τα άσχημά του. Μένουν μόνο τα κλισέ.
Εννοείται ότι προφανώς όλες αυτές οι αναλύσεις έχουν σίγουρα εφαρμογή στα θέματα δικού σου ενδιαφέροντος. Για κλισέ δεν μιλάμε; Να περιμένουμε κάτι όταν με το καλό ξαναπιάσεις τα του ιστολογίου σου (το συντομότερο, εύχομαι κι ελπίζω);
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:27 μμ |
Πολύ καλά το πιάνει το θέμα ο Π2. Φέρνω στο μυαλό μου τα επιχειρήματα των ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ απέναντι στις μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας. «δεν έχεις να πληρώσεις για -πανάκριβες- υπηρεσίες υγείας; είσαι άχρηστος, τεμπέλης και πάνω απ’ όλα φέρεις εσύ την ευθύνη για την κατάστασή σου». Είναι εντυπωσιακός δε ο τρόπος που τα επιχειρήματα του είδους «μολύνουν» το μέσο ανθρωπάκο, έχω συγγενείς πέραν του Ατλαντικού κι αυτά κριβώς έλεγαν για την κατάστασή μας.
Κι αυτή η λογική όχι απλά μας χτυπάει την πόρτα αλλά έχει στρογγυλοκαθίσει στο σαλόνι της γηραιάς Ευρώπης. Και σκέφτομαι κι εγώ το περί ιστορικού παραδόξου και παρένθεσης ως προς την εποχή μας.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 6:14 μμ |
Νομίζω ότι η κοινωνία όρισε ωε Μεσαίωνα μια περίοδο όπου το εμπόριο προιόντων και υπηρεσίων όπως σωστά αναφέρεις επιβίωνε σε ‘νησίδες’ τύπου Βενετίας , ενώ στην Ηπειρωτική Ευρώπη το σύστημα ήταν η ‘εμπορία των εργατικών χεριών’ .
Με την παγκόσμια επικράτηση του εμπορίου ξεκίνησε και ο σύγχρονος καπιταλισμός το μακρινό ταξίδι κυριαρχίας του.
Ο Μεσαίωνας που αναπαράγουν τα ΜΜΕ μέσω διάφορων έγκυρων σχολιαστών, αναφέρεται σε αυτό που έρχεται αλλά δεν το έχουμε ακόμη ορίσει.
Η πληροφορική εποχή έχει ανατείλλει αλλά δεν έχει επιβάλλει το οικονομικό της μοντέλο όπως θέλει για να είναι οικονομικά παραγωγική.
Δυστυχώς όπως πριν από την έναρξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, οι υπάρχουσες οικονομικές δομές και λειτουργίες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το νέο τρόπο οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας (τότε η μαζική βιομηχανική παραγωγή, σήμερα η αυτοματοποιήση των περισσότερων εργασιών), και το σύστημα ανίκανο να ικανοποίήσει τους νεοείλωτες εργαζόμενους έστω με ένα αξιοπρεπές πιάτο φαί (από το πλούσιο σε πετρέλαιο ΙΡΑΝ και τα εκατομμύρια πανεπιστημιακών αποφοίτων της Κίνας εως τους καταχρεωμένους πτυχιούχους των πετυχημένων πανεπιστημίων της Δυτικής ακτής των ΗΠΑ), είναι πολύ πιθανό να μας οδηγήσει στον μεσαίωνα ενός νέου ΠΑγκοσμίου Πολέμου.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 6:18 μμ |
Συγχαρητήρια, Ρογήρε, για τη διαφωτιστική ανάρτηση για τον «σκοταδιστικό» μεσαίωνα!
Αν προσπαθήσει να περιγράψει και να αναλύσει κανείς το σήμερα και όλα όσα οδήγησαν και οδηγούν σε αυτό, εύκολα διαπιστώνει πως τέτοιες αναδρομές/επιστροφές/παράλληλισμοί επιεικώς χαρακτηρίζονται επιφανειακοί και μάλλον με τη μονοσήμαντη ιδεολογική χρήση του ιστορικού [και όχι μόνο] παρελθόντος έχουν να κάνουν.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:05 μμ |
Το στερεότυπο του «κακού» μεσαίωνα στήθηκε από την αρχή για όχι και τόσο ανόμοιους λόγους. Οι μεταρρυθμιστές του 16ου αιώνα ταύτισαν την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία με τον σκοτεινό μεσαίωνα. Κατά την ίδια περίοδο οι ουμανιστές απέρριπταν οτιδήποτε επιτευχθηκε τα προηγούμενα 1000 χρόνια δίνοντας του το στίγμα του «μεσαιωνικού». Ακόμη και ανεκτίμητης αξίας μεσαιωνικά χειρόγραφα χάθηκαν από τις βιβλιοθήκες για να γίνουν πολλές φορές βιβλιοδεσίες των νεώτερων, έντυπων πια εκδόσεων…
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:15 μμ |
Παύλο, καλώς σε ξαναβρίσκω! (καιρό είχαμε να τα πούμε)
Σωστή η ανάλυσή σου! Και να ήταν μόνο αυτές οι καταστροφές της πνευματικής κληρονομιάς του Μεσαίωνα…
Τεσπα, η αποστροφή της Αναγέννησης προς ό,τι χαρακτηρίζει «μεσαιωνικό», μπορεί να εξηγηθεί και για έναν ακόμη λόγο: έχει προηγηθεί μια περίοδος μεγάλης κρίσης και δυσκολιών. Οι συνεχείς επιδημίες πανώλης, η επιδείνωση του κλίματος που καταστρέφει αρκετές σοδειές, η οικονομική κρίση, πόλεμοι σαν τον Εκατονταετή… Από το 1350 και μετά η Ευρώπη είναι δύσκολο μέρος για να ζεις. Λογικό είναι κάποιοι να θέλουν να ρίξουν μαύρη πέτρα στο παρελθόν, να κόψουν κάθε δεσμό με ό,τι τους συνδέει με αυτό. Ακόμη και σε επίπεδο αισθητικής. Ίσως και οι άνθρωποι του 22ου αι. να αντιμετωπίζουν τον 21ο με την ίδια απέχθεια, ποιός ξέρει…
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:07 μμ |
@ Ερυθρό Καγκουρώ: εύστοχος ο παραλληλισμός! Και, δυστυχώς, ναι, η λογική αυτής της ψευδοηθικολογίας έχει αρχίσει να εδραιώνεται και στη γηραιά ήπειρο. Αν ακολουθηθεί πιστά και χωρίς παρεκκλίσεις οδηγεί κατευθείαν στην καταστροφή. Ας ξεχάσουμε ότι γνωρίζαμε περί κράτους προνοίας. Ευτυχώς ακόμη υπάρχουν ελπίδες να σώσουμε την κατάσταση, αν ξυπνήσουμε…
@Χάρη: αμοιβαία τα αισθήματα. 🙂 Και δεν υπάρχει λόγος αναζήτησης του αμιγώς μεσαιωνικού (τί να είναι άραγε αυτό το πράγμα).
@nstar: Κι όμως, αγαπητέ φίλε, δεν υπήρχαν μόνο νησίδες όπου επιβίωνε το εμπόριο και η παροχή υπηρεσιών. Ούτε μπορούμε να κάνουμε λόγο ειδικά για μεσαιωνικό εμπόριο εργατικών χεριών.
Και γιατί «μεσαίωνας» ένας νέος ΠΠ; Ο Μεσαίωνας δεν γνώρισε παγκόσμιους πολέμους, η εποχή μας όμως ναι.
Cela dit, η ανάλυσή σου για το σήμερα έχει ενδιαφέρον, αν και είναι μάλλον απαισιόδοξη. Ελπίζω να αποφύγουμε τα χειρότερα που, όπως σημειώνεις κι εσύ, δεν τα έχουμε ακόμη ορίσει και ίσως ούτε καν κατανοήσει. Το πρόβλημα είναι ότι οι φορείς εξουσίας πιστεύουν πάντα ότι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης. Όταν συνειδητοποιήσουν πόσοι παράγοντες εκφεύγουν του ελέγχου τους είναι, συνήθως, πολύ αργά.
@Γρηγόρη, σ’ ευχαριστώ πολύ! Ακριβώς όπως τα λες: οι παραλληλισμοί είναι κατά κανόνα επιφανειακοί και έχουν ακριβώς να κάνουν με την ιδεολογική χρήση ενός φαντασιακού «παρελθόντος», στο οποίο κάποιοι φορούν τον μανδύα του (δήθεν) ιστορικού.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:08 μμ |
Με καθυστέρηση (που έχει γίνει πια marca depositata) να προσθέσω τη χαρά μου που σε ξαναδιαβάζουμε (να υποθέσω ότι τα πράγματα έχουν μπει σε ρέγουλα πια :-)).
Στην ουσία της ανάρτησης (που θα την συνόψιζα σε ένα «ας μάθουμε επιτέλους τι γινόταν 1000 χρόνια στην Ευρώπη!»), δεν θα διαφωνήσω. Για χάρη της συζήτησης όμως, θα ήθελα να προσθέσω ένα κτγμ θετικό στοιχείο στους δύο βασικούς αρνητικούς παράγοντες που αναφέρεις –και για ευκολία, θα το περιγράψω εντελώς σχηματικά. Στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης των εμπορικών συναλλαγών, μεταφέρονται οικονομικοί πόροι από το πλουσιότερο ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων στην υπόλοιπη ανθρωπότητα, με ρυθμούς πρωτοφανείς και αδιανόητους ακόμη και πριν από δέκα χρόνια.
Αλλά ακόμη και αν υποθέσουμε ότι πέρα από τα δύο ή τρία δισεκατομμύρια ανθρώπων που παραμένουν έξω και από αυτή τη μεταφορά πόρων, αυξάνει το βιοτικό επίπεδο 3-4 δις συνανθρώπων μας, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι για κάθε δολάριο που ανεβάζουν κατά μέσο όρο το βιοτικό τους επίπεδο (και μέχρι να αρχίσει το διαπλανητικό εμπόριο), κατεβαίνει κατά 3 ή 4 δολάριο το μέσο εισόδημα ημών των ««πλουσιοτέρων»».
Πολύ γενικά, πολύ συμβολικά, πολύ συμβατικά. Αλλά και αναπόφευκτα και ίσως και πολύ δίκαια, από μια άποψη.
19 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:21 μμ |
[σχετική ρέγουλα, γιατί εδώ και τρεις εβδομάδες κοιμάμαι ελάχιστα, αλλά χαλάλι! 🙂 ]
Δεν διαφωνώ στις επισημάνσεις σου, καθόλου μάλιστα. Συνήθως υπάρχει θετική κι αρνητική όψη, ελάχιστα είναι τα απολύτως καλά ή του διαβόλου… Βλέπεις, πάντως, πόσο σημαντική είναι η οπτική γωνία για να εκτιμήσεις ένα φαινόμενο: το απολύτως αρνητικό για τη Δυτική Ευρώπη μπορεί να γίνει καλό σε οικουμενικό επίπεδο.
Εννοείται ότι δεν ήταν στις προθέσεις μου αθωώνοντας τον Μεσαίωνα να καταδικάσω την εποχή μας. Άλλωστε είναι γνωστό ότι είμαι λάτρης του γκρίζου, όχι του άσπρου ή του μαύρου…
[και μια κι έπιασα τα χρώματα, τα συγχαρητήριά μου για τον τίτλο του πρωταθλητή χειμώνα που – σε κάποιο βαθμό – σας χαρίσαμε με τα επιτεύγματά μας! 🙂 ]
20 Δεκεμβρίου, 2010 στο 5:35 μμ |
Ρογήρε «αμιγώς μεσαιωνικό» δεν αναζήτησα ούτε εγω! (πράγματι, τι θα πει; Εξάλλου, όπως είπες και συ στην ανάρτησή σου τα όρια τών ιστορικών περιόδων είναι (εξόχως) ρευστά) Το «συνμεσαιωνικός» το είπα ως ενδεικτικό κοινής ευμένειας (ίνα μη τι χείρον είπω…) προς την εποχή!
και, για να συμπληρώσω το υπό π2 γραφέν ότι (σήμερα)
«ο φτωχός φταίει που είναι φτωχός» : μια αντιστοιχη λογική αρχίζει από την «αναγέννηση», όπου (κατά φουκώ τουλάχιστον απ’ τα λίγα που ξέρω) άρχισαν και οι φτωχοί να «φταίνε» και οι τρελοί να «φταίνε» (δυο «κατηγορίες» που «επί μεσαίωνα» μπορούσαν να περιπλανιώνται ελεύθερα, επί «αναγέννησης» άρχισαν δλδ να μπαλαουριάζονται στη φυλακή…)
20 Δεκεμβρίου, 2010 στο 5:48 μμ |
Συμφωνούμε απόλυτα και ως προς την αδυναμία καθορισμού σαφώς διακριτών ιστορικών περιόδων και (φυσικότατα) κι ως προς την πολύ σημαντική προσθήκη σου στα περί «ευθύνης» του αδυνάμου. Το στίγμα και των δύο κατηγοριών (φτωχών και τρελών) φαίνεται πράγματι να ανάγεται στα χρόνια της Αναγέννησης. Τότε τουλάχιστον αποκτούν θεωρητικό υπόβαθρο οι λογικές ενοχοποίησης και περιθωριοποίησής τους.
21 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:58 πμ |
Ο Τάκης Κονδύλης αναφέρει κάπου (μάλλον στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, αλλά δεν είμαι σίγουρος) ότι αυτός ο κατασκευασμένος Μεσαίωνας που φέρει κάθε αρνητικό συνειρμό, ήταν στρατευμένος. Δε δημιουργήθηκε τυχαία ή από άγνοια, αλλά κατασκευάστηκε επί τούτου στα πρώτα νεοτερικά χρόνια, προκειμένου να ενισχυθούν στη συνείδηση του κόσμου οι νέοι θεσμοί και οι κοσμοαντιλήψεις.
Κάτι παρόμοιο μ’ αυτό που έκαναν οι Γάλλοι επαναστάτες: όσο πιο πολύ η Επανάσταση κινδύνευε να καταρρεύσει, τόσο πιο πολύ περιέγραφαν με τα μελανότερα χρώματα το ανσιέν ρεζίμ («ο τύραννος βασιλιάς με το σιδερένιο σκήπτρο του κ.λπ»)
21 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:02 πμ |
Επίσης, αντικείμενο παρόμοιων παρεξηγήσεων αποτελεί σήμερα και ο Βολταίρος («διαφωνώ μ’ αυτά που λες, αλλά θα υποστηρίξω μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να τα λες»), η Μαρία Αντουανέτα («αφού δεν έχουν ψωμί, τότε γιατί δεν τρώνε παντεσπάνι;») κι ο Αλ Καπόνε («δε με νοιάζει τι λένε για μένα, αρκεί να γράφουν σωστά τ’ όνομά μου»): κανείς από τους παραπάνω δεν είπε την περίφημη φράση που του αποδίδεται.
21 Δεκεμβρίου, 2010 στο 2:40 μμ |
Ηλία, καλώς όρισες ως σχολιαστής στο ιστολόγιο!
Συμφωνώ με τις επισημάνσεις σου: η συκοφάντηση του Μεσαίωνα εντάσσεται πράγματι στο πλαίσιο μιας μεθοδευμένης εκστρατείας προπαγάνδας τόσο κατά τα χρόνια της Αναγέννησης όσο και (κυρίως) στους νεότερους χρόνους. Το δόλιο, βέβαια, προϋποθέτει την άγνοια του κοινού έτσι ώστε να εδραιωθεί ως ακλόνητη πεποίθηση η φαντασιακή εικόνα του «Μεσαίωνα της δυστυχίας, της εξαθλίωσης, της αμάθειας και του σκοταδισμού».
Όσο για τις διάσημες φράσεις που αποδίδονται σε διάφορες προσωπικότητες της Ιστορίας τελικά είναι στάνταρ κατάσταση. Δεν νομίζω ότι έχει γλιτώσει κανείς από τον Πλάτωνα κι έπειτα. Θα άξιζε κάποιος με μεγάλο κουράγιο κι υπομονή να προσπαθούσε να συγκεντρώσει κάμποσες από αυτές τις διάσημες φράσεις που δεν ειπώθηκαν ή δεν γράφτηκαν ποτέ.
21 Δεκεμβρίου, 2010 στο 5:14 μμ
Ρογήρε, να, τώρα μου ‘ρχεται στο μυαλό η περίφημη επιθανάτια τού γκαίτε («φως, περισσότερο φως») που επίσης δεν ειπώθηκε ποτέ
(αν είπε κάτι, είπε μάλλον «δος μου το χεράκι σου» σ’ ένα κοριτσάκι που’ταν κοντά – έτσι μού’χε πει κάποτε ένας παλιός γερμανομαθής)
και για να επανέλθω περισσότερο στο θέμα και σ’ αυτά που λέει ο Ηλίας : Μήπως δεν συνιστά και το τελευταίο του παράδειγμα «περί τύραννου βασιλιά» κλασική περίπτωση μυθοποίησης και εξιδανίκευσης (τών μετέπειτα;) οπαδοί τής γαλλικής επανάστασης μπορεί να είμαστε, αλλά ο λουδοβίκος ο 16ος μόνο τύραννος δεν ήτανε: κατάργησε και τα βασανιστήρια, μεταξύ άλλων
(μήπως τώρα που αποφάσισα να μην έρχομαι πλέον αθόρυβα Ρογήρε, τού δίνω και καταλαβαίνει; 🙄 )
21 Δεκεμβρίου, 2010 στο 8:06 μμ |
[Να του δίνεις και να καταλαβαίνει! Ελεύθερα! Αυτό είναι το ζητούμενο :)]
Ωραία η προσθήκη για τη (μαϊμουδένια) επιθανάτια ρήση του Γκαίτε!
Σωστή κι η επισήμανση για τον άτυχο Λουδοβίκο! Τελικά οι μύθοι είναι αναγκαίοι σε κάποιους. Και σίγουρα η αποθέωση της εκάστοτε «νέας εποχής» επιτυγχάνεται ασφαλέστερα με την κατασυκοφάντηση των προηγούμενων. Και μια και λέμε για τα της γαλλικής επανάστασης: της πιστώνεται ότι ντε και καλά κατάργησε τα διάφορα φουδαρχικά δικαιώματα (φόρων κυρίως). Στην πραγματικότητα κατά τον 18ο αι. τα δικαιώματα αυτά είχαν περιέλθει σε διάφορους αστούς, οι οποίοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να τα εισπράξουν από τους διάφορους κακότυχους χωρικούς, χωρίς βέβαια να παρέχουν το αντίτιμο που προβλεπόταν στα χρόνια του Μεσαίωνα (την εγγύηση της ασφάλειας κι ενός ελάχιστου βιοτικού επιπέδου που συζητάγαμε και παραπάνω). Βλ. και Régine Permoud “Pour en finir avec le Moyen Âge”, εκδ. Seuil, Παρίσι 1979, σελ. 69.
22 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:25 μμ |
[ Ρογήρε 🙂 ]
και μια και πρόσεξα τώρα 😦 την αναφορά σου στο «μονταγιού» να πω Τί καλά που το’χουμε τώρα και στα ελληνικά (εκδόσεις τού 21ου, μετάφραση Καλπουρτζή / Κούρκουλος)… έχω περάσει υπέροχα μ’ αυτό το βιβλίο, διαβάζεται σα μυθιστόρημα…
22 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:49 μμ |
Πραγματικά το Μονταγιού διαβάζεται σαν μυθιστόρημα (ποιός θα το περίμενε;) και είναι ευτύχημα που υπάρχει και στα ελληνικά και μάλιστα σε ωραία μετάφραση.
Καιρό τώρα λέω να ξεκινήσω ένα αφιέρωμα για τους Καθαρούς κι όλο το αναβάλλω γιατί δεν έχω ακόμη οργανώσει το υλικό μου (κι επίσης εδώ κι ένα χρόνο με δέρνει η τεμπελιά και δεν κάνω μια στοιχειώδη αποδελτίωση στο βιβλίο της Μπρεννόν για τον Πέτρο Ωτιέ). Πού θα πάει όμως! 🙂
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:21 πμ
«διαβάζεται σαν μυθιστόρημα»: και το χρωστάμε (το αναγνωρίζει κι ο λαντουρύ, έτσι δεν είναι;) στην «ευσυνειδησία» τών ανακριτών τής ιεράς εξέτασης να θέλουν λεπτομερή καταγραφή πρακτικών από τις ανακρίσεις! (αλλά το ίδιο έγινε και στην ιωάννα ντ’ αρκ και στον μπρούνο (ανακαλύφτηκαν προσφατα τα καταχωνιασμένα πρακτικά απ’ τις δικές του δίκες, νομίζω…) αλλά μάλλον και στο σύμπαν των δικών επί αναγέννησης (τι αισιοδοξία ήταν κι αυτή ότι «δεν θα’χει ο καιρός γυρίσματα» – κάτι μού θυμίζει, κάτι μού θυμίζει…)
προοπτική ανάρτησής σου για τούς «καθαρούς» πάντως Ρογήρε, και δη «αφιέρωμα» εμένα τουλάχιστον μού φτιάχνει το κέφι, όσο δεν φαντάζεσαι 😀
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:43 πμ
Τα πρακτικά του Μπρούνο δεν πρέπει να ανακαλύφθηκαν και τόσο πρόσφατα, Χάρη: τα χρησιμοποίησε θυμάμαι η Γιουρσενάρ για την «Άβυσσο». Θα μου πεις, σε σχέση με το 1600 και το 1968 πρόσφατο είναι 😉
(βλέπω εδώ ότι δημοσιεύθηκαν το 1940)
22 Δεκεμβρίου, 2010 στο 10:35 μμ |
Αξιότιμε Ρογήρε,
βρίσκω την ανάλυσή σας εξαιρετική.
Ως αντιδραστικός θα ήθελα μόνον να σημειώσω σαν ειδοποιό διαφορά, πως οι ευγενείς φεουδάρχες του Μεσαίωνα ήταν οι ίδιοι προετοιμασμένοι να σκοτώσουν και να σκοτωθούν για την εκπλήρωση του όποιου σκοπού τους αντίθετα από τους δειλούς εμπόρους της σύγχρονης οικονομικής ολιγαρχίας.
Δεν θυμάμαι πως βρέθηκα στην ιστοσελίδα σας αλλά θα σας προσθέσω στη λίστα των νηφάλιων μεσαιωνιστών. Σας εύχομαι καλή χρονιά…
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:23 πμ |
Καλώς ορίσατε, αξιότιμε ιππότη! Ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια!
Νομίζω ότι αγγίζουμε πάλι το θέμα της διαφοράς νοοτροπίας ανάμεσα στις δύο εποχές, κάτι που επιτείνεται από τις αντίστοιχες διαφοροποιήσεις ως προς τις δομές εξουσίας και κοινωνικής οργάνωσης, τις κυρίαρχες ιδέες, τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Ίσως τελικά να καταλήγουμε και πάλι στην αντίστιξη προσωπικής σχέσης και απρόσωπου χαρακτήρα της μιας και της άλλης εποχής. Γιατί και οι σύγχρονες ολιγαρχίες δεν έχουν δισταγμούς να σκοτώσουν, άμεσα ή (συνήθως) έμμεσα: φυσικά δεν θα δουν ποτέ κατάματα τα θύματά τους, ούτε θα σηκώσουν το σπαθί τους για να εκτελέσουν αυτή την αποστολή. Τώρα για το αν είναι έτοιμες να σκοτωθούν…
Πολύ καλή χρονιά, με υγεία, ευτυχία και δημιουργικότητα κι από εμένα!
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:16 πμ |
Δύτη όσο κι αν ισχύει κι η σύγκριση που λες (1968 με 1600!) το δικό μου «πρόσφατο» ήταν τώρα που το σκέφτομαι κάπως υπερβολή! θυμόμουν πάντως ότι ξαναβρέθηκε μια «περίληψη» των πρακτικών
για την γιουρσενάρ μπορεί να’χεις δίκιο, αν και νόμιζα ότι έχει χρησιμοποιήσει κυρίως τα πρακτικά τού καμπανέλα (που τα’χει μεταφράσει κιόλας, έχω ποστ γι’ αυτό αν θυμάσαι)
μερσί πάντως Δύτη, γιατί μ’ αυτά που λες θα με κάνεις να το ξανακοιτάξω (τι σε μερσώ βέβαια που σε δουλειές με βάζεις – κι ειμαι σε πιο τεμπέλικη διάθεση κι απ’ τον Ρογήρο 😀 )
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 11:39 πμ |
Aχ ναι, έχεις δίκιο.
23 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:43 μμ |
Χάρη και Δύτη, σας ευχαριστώ για την ωραία συζήτηση (κι όπως διαφαίνεται και η προοπτική ωραίων αναρτήσεων… τι να πω… 🙂 ).
Για το Μονταγιού είναι σαφές ότι όλο αυτό το ωραίο υλικό που δίνει όχι ένα αλλά πολλά μυθιστορήματα (ή τέλος πάντων ένα με φοβερούς χαρακτήρες και παράλληλες ιστορίες) το χρωστάμε στη μεθοδικότητα και τον ζήλο του Ιάκωβου Φουρνιέ (Βενέδικτου ΙΒ΄). Είχε βέβαια το πλεονέκτημα να είναι ντόπιος, αλλά τέτοια χαρίσματα δύσκολα βρίσκεις (εδώ που τα λέμε η προσωπική σταδιοδρομία του τα αποδεικνύει). Στις δικογραφίες του Μονταγιού αναδεικνύεται και το πόσο εξαίρετος νομικός ήταν και η σημασία που έδινε στη λεπτομέρεια (πάνε μαζί αυτά). Παρασύρομαι τελικά και γράφω μπόλικα (και άσχετα;), αλλά ο Ιάκωβος Φουρνιέ αξίζει μια ανάρτηση δική του. Το λέω λίγο δισταχτικά, αλλά τελικά υπάρχουν και συμπαθείς ιεροεξεταστές…
24 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:37 πμ |
Ρογήρε,
ας αφήσω εδώ τις ευχές μου για
Καλά Χριστούγεννα
και χαρούμενες γιορτές!
24 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:51 μμ |
Ευχαριστώ πολύ, Γρηγόρη!
Κι από μένα τις καλύτερες ευχές για ευτυχισμένα Χριστούγεννα!
24 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:40 μμ |
Ρογήρε περιμένουμε, μετά μανίας, και την ανάρτηση περί πάπα-πρώην-ιεροεξεταστή, μην έχεις καμιά αμφιβολία 😀 (και μην αμφιβάλλεις ότι η περίοδος «τεμπελιάς σου» (πού την είδες βέβαια απορώ) πνέει τα λοίσθια…)
με την ευκαιρία που βλέπω ότι αρχίσαν οι ευχές, να μού επιτρέψεις να προσθέσω και τις δικές μου, μαζί με τις θερμές μου ευχαριστίες για το ιστολόγιό σου (που, από καιρό, το εκλαμβάνω σαν προσωπικό δώρο!)
και μια και ήλθα ομιλούσα (προς το τέλος τού χρόνου…) παίρνω το θάρρος να σού αφιερώσω λίγη από τη μεσαιωνική μουσική που μ’ αρέσει πολύ 🙂 (αν δεν σηκώνει βέβαια βίδεα αυτό το βλογ, φυσικά ως νοικοκύρης θα τα αφαιρέσεις) Αν παίρνει όμως και βίδεα το ιστολόγιο τού Ρογήρου, ορίστε, πρώτο, ένα τραγούδι από τον μεσαίωνα στα τελευταία του (περί το 1300…) τού γκιγιώμ ντε μασώ (δεν ξέρω αρχαία γαλλικά για να το μεταφράσω, καλά-καλά ούτε νέα δεν ξέρω, αλλά στη σελίδα τού γιουτούμπ υπάρχει αγγλική μετάφραση (τών στίχων, αν και δεν είναι οι στίχοι το ζήτημα)
και, πιο επίκαιρο βεβαίως, ένα βίδεο από μεσαιωνική μουσική παιγμένη από πολύ σημερινούς μουσικούς στη χριστουγεννιάτικη αγορά κάποιας γερμανικής πόλης : στην αρχή ένας σκοπός που λέγεται «ο νοικοκύρης τού σπιτιού» και μετά το περίφημο «unter den Linden» τού γλυκύτατου και μεσαιωνικότατου Βάλτερ (περί το 1200)
(αφιερωμένα εξαιρετικά στον νοικοκύρη τού βλογ)
24 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:24 μμ |
Χάρη, σε υπερευχαριστώ! Τα δώρα σου είναι πραγματικά θεσπέσια! 🙂 🙂 🙂
[πώς άραγε να ανταποδώσω;]
Κι από μένα τις θερμότερες ευχές για ευτυχισμένα Χριστούγεννα! Ό,τι ωραιότερο! Και μπόλικη δημιουργικότητα για να μας χαρίζεις πάντα εξαίσιες αναρτήσεις!
25 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:09 μμ
🙂 ανταποδίδεις
(να διορθώσω βέβαια, κείνο το den είναι der 😦 )
27 Δεκεμβρίου, 2010 στο 8:35 μμ |
πέρα από τις ολόθερμες ευχές αγαπητέ Ρογήρε… να μεταφέρω προς τέρψιν αναγνωστών και σχολιαστών του ιστολογίου το ακόλουθο: συνομιλώντας διαδικτυακώς με φίλο -και καλό- δημ/φο (που εκφέρει συνεπώς δημόσιο λόγο ακόμα και σε τοπικά ΜΜΕ) σκόνταψα στην ατάκα «Μεσαίωνας είναι θα περάσει»… εξοπλισμένος με τα ανωτέρω επιχειρήματά σου τον παρέπεμψα στο τελευταίο σου ποστ… η απάντηση ήταν «το άρθρο με αποστόμωσε»… θέλω να πω τι δύναμη έχει τελικά το στερεότυπο και η εύκολη κουβέντα… και πως με λίγη καλή πρόθεση και όρεξη να το σκαλίσεις το ανακαλύπτεις.
Υ.Γ. ξανα-διαβάζω μετά από χρόνια Ντίκενς, γιατί οι αριστουργηματικές περιγραφές του για την αποτρόπαια όψη των πόλεων του «άγριου καπιταλισμού» δε με σοκάρουν όσο παλιότερα;
27 Δεκεμβρίου, 2010 στο 9:21 μμ |
Τις θερμότερες ευχές κι από μένα, αγαπητό Καγκουρώ! 🙂
Το παράδειγμά σου με τον φίλο δημοσιογράφο είναι όντως χαρακτηριστικό για τη δύναμη των στερεότυπων, αλλά, όπως μου τα λες, τελικά και αισιόδοξο. Υπάρχει ίσως πάντα μια μικρή ελπίδα.
Κατά τα λοιπά πολύ ωραία τα λες και το υστερόγραφό σου είναι ιδιαιτέρως εύστοχο. Γιατί άραγε, αναρωτιέμαι κι εγώ (ρητορικά). 😉
31 Δεκεμβρίου, 2010 στο 12:24 μμ |
Καλή χρονιά και μακριά από μεταφορικούς Μεσαίωνες! Υγεία, ευημερία και ευτυχία προσωπική και οικογενειακή στον ιστολόγο και στους επισκέπτες του.
31 Δεκεμβρίου, 2010 στο 4:09 μμ |
Φίλτατε, σε υπερευχαριστώ και αντεύχομαι τα ίδια και καλύτερα!
9 Φεβρουαρίου, 2011 στο 11:06 πμ |
Γεια σου Ρογήρε και συγχαρητήρια για το πολύ ωραίο άρθρο σου, και για το ιστολόγιο που, ποιος ξερει γιατί, δεν είχα διαβάσει ποτέ.
Θα συμφωνήσω σε πολλά για τον Μεσαίωνα,(άν και δεν τον γνωρίζω και πολύ). Κι εγώ όταν άκουγα, ότι θα γυρίσουμε στο Μεσαίωνα, έλεγα πάντα: -Στο μεσαίωνα; Που τέτοια τύχη.Για πλάκα μάλλον, αλλά και γιατί πιστεύω, οτι ο πραγματικός μεσαίωνας ,μάλλον αρχίζει τωρα.
Ένα ζήτημα που συζητήσαμε λίγο στου Σαραντάκου είναι η σύγκριση του Μεσαίωνα της Ανατολής και της Δύσης.
Αν και δεν έχω πολλά στοιχεία, νομίζω οτι «δικός μας » μεσαίωνας (και ο Αραβικός) ήταν αρκετά πιο «πολιτισμένος » (με όλα τα καλά και τα κακά του πολιτισμού) από τον Δυτικό, την ίδια εποχή. Θα συμφωνούσες σε κάτι τέτοιο;
9 Φεβρουαρίου, 2011 στο 1:04 μμ |
Αγαπητέ ΚαπετάνΈνα, καλώς όρισες στο ιστολόγιο! Ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια! 🙂
Τη συγκεκριμένη συζήτηση στου 40άκου δεν την είχα δυστυχώς προσέξει (αλλά είπαμε αυτές τις μέρες γίνεται πανικός και δεν προλαβαίνω τίποτε). Με το συμπερασμά σου θα συμφωνήσω εν μέρει μόνο. Πρώτον, γιατί είναι απαραίτητο να ορίσουμε επακριβώς τις προς σύγκριση εποχές. Αν μιλάμε για τον «πρώιμο» Μεσαίωνα, είναι σαφές ότι Βυζάντιο και Ισλάμ έχουν μια «πολιτιστική υπεροχή» έναντι της Δύσης, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Από τον 11ο αι. και μετά, όμως, η Δύση αποκτά σαφές πλεονέκτημα λόγω δημογραφικής, τεχνολογικής και οικονομικής ανάπτυξης. Ίσως οι άλλοι δύο να φαίνονται πιο «ραφιναρισμένοι», αλλά οι Δυτικοί δεν υστερούν σε κάτι. Τέσπα, ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης μας είναι σχετικά άγνωστος (εννοώ σε μας τους Έλληνες), αλλά φαντάζομαι ότι αρκεί να δει κανείς δυο-τρεις γοτθικούς καθεδρικούς για να υποψιαστεί το μεγαλείο του. Το θέμα είναι βέβαια τεράστιο και φαντάζομαι (και ελπίζω) να επανέλθεις για να βάλεις στο τραπέζι πιο ειδικά ζητήματα.
31 Ιουλίου, 2012 στο 5:11 μμ
Μιας και δεν υπαρχει πουθενα διευθυνση η αλλη δυνατοτητα επικοινωνιας (οσο εψαξα) γραφω απο εδω.
Οι φωτογραφια του παρθενωνα που χρησιμοποιεις σε αλλη σελιδα δεν ειναι «ελευθερη». Μαλιστα δεν αναφερεις ουτε την πηγη της. Ετσι, ειτε να την αφαιρεσεις (το προτιμοτερο), ειτε τουλαχιστον να την βαλεις backlink εκει απο οπου την πηρες μαζι με αναφορα του ανθρωπου που εκανε τον κοπο να την βγαλει ,μαζι με την ενδειξη «all rights reserved». Μετα μπορεις να σβυσεις και αυτο που πια δεν θα εχει νοημα.
31 Ιουλίου, 2012 στο 7:39 μμ
Λυπούμαι ιδιαιτέρως αν συνέβη κάτι τέτοιο και σας διαβεβαιώνω ότι δεν έγινε με πρόθεση. Θα μπορούσατε όμως να μου εξηγήσετε ποια ακριβώς φωτογραφία είναι αυτή (σε ποια ανάρτηση και σε ποια θέση/ σειρα), έτσι ώστε να την αφαιρέσω αμέσως, όπως επιθυμείτε;
Έντιτ: ψάχνοντας το ιστολόγιο, η μοναδική φωτογραφία του Παρθενώνα που βρήκα ήταν μια νυχτερινή σε ένα από τα πρώτα ποστ του ιστολογίου (Οκτώβριος 2009), την οποία και έσβησα. Φαντάζομαι ότι αυτή θα ήταν η δική σας. Παρακαλώ να μου επιβεβαιώσετε ότι όντως επρόκειτο για αυτήν.
17 Φεβρουαρίου, 2011 στο 12:59 μμ |
Συγγνώμη για την πολύ καθυστερημένη ανταπόκριση!
Ελπίζω ότι δεν είναι πολύ αργά για να εκφράσω κι εγώ τα συγχαρητήριά μου για το εξαιρετικό αυτό κείμενο, Ρογήρε. Δυσκολεύομαι να βρω χρόνο για κείμενα λίγο πιο απαιτητικά από τα συνήθη αλλά το συγκεκριμένο με τράβηξε με τον τίτλο του (η αλήθεια μάλιστα είναι ότι νόμιζα πως εννοούσες «και γιατί να μην επιστρέψουμε στο Μεσαίωνα, καλά θα ήταν» αλλά τέλος πάντων, και έτσι το χάρηκα).
Θα ήθελα να μείνω λίγο στο πώς προέκυψε η κατασυκοφάντηση του Μεσαίωνα. Με ενδιαφέρον διάβασα παραλληλισμούς όπως με τη Γαλλική Επανάσταση και το πώς φρόντισε να αμαυρώσει το Ανσιέν Ρεζίμ και σίγουρα ανάλογα παραδείγματα μπορούμε να βρούμε πολλά. Το ζήτημα είναι ότι στη Γαλλική Επανάσταση έχουμε μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική δύναμη που χρησιμοποιεί την επιρροή της για να στήσει αυτό το αρνητικό στερεότυπο. Έχει κάθε συμφέρον να το κάνει, αφού αισθάνεται ότι η ίδια της η επιβίωση εξαρτάται από αυτό.
Στην περίπτωση του Μεσαίωνα όμως ποια πολιτική δύναμη ή κοινωνική τάξη εμφανίζεται ως «αντιμεσαιωνική»; Ποιο συμφέρον διακυβευόταν από τούτο; Ο σχολιαστής Παύλος ανέφερε τους Μεταρρυθμιστές. Πολύ πειστικό, κάποιες μάλιστα εμβληματικές φυσιογνωμίες της Αναγέννησης όπως ο Κράναχ ή ο Σάλιγκερ ήσαν στρατευμένοι προτεστάντες, σαν να μη μου φτάνει όμως. Πολλές άλλες εμβληματικές φυσιογνωμίες δεν αμφισβήτησαν τον Καθολικισμό, ο Έρασμος μάλιστα (πιο αναγνωρίσιμη φιγούρα απ το Σκάλιγκερ) ήταν και ιερέας. Το αρνητικό στερεότυπο δε για το Μεσαίωνα βρήκε γρήγορα απήχηση σε όλη την Ευρωπη, προτεσταντική ή μη. Μήπως να το αποδώσουμε στο ότι και οι διαννοούμενοι των μη προτεσταντικών χωρών ήσαν κρυπτοπροτεστάντες;
Για τους ουμανιστές θα είχα να πω ότι δεν εμφανίζονται στην Ιστορία σαν συμπαγής και συντονισμένη πολιτική κίνηση ούτε, πολύ λιγότερο, σαν κυρίαρχη κοινωνική τάξη με συγκεκριμένα συμφέροντα. Ή κάνω λάθος;
17 Φεβρουαρίου, 2011 στο 10:40 μμ |
Αγαπητέ Ηλεφού, χαίρομαι ιδιατέρως για την επιστροφή σου και το, ως συνήθως, εύστοχο και μεστό σχόλιο που τη συνοδεύει. Μερσί και για τα καλά που μου λες! 🙂
Η κατασυκοφάντηση του Μεσαίωνα μπορεί ίσως να εξηγηθεί ευχερέστερα αν δεχθούμε ότι μια τέτοια διαδικασία σπίλωσης της φήμης μιας ιστορικής περιόδου δεν οφείλεται κατ’ ανάγκη κι αποκλειστικά στην προσπάθεια μιας νέας άρχουσας τάξης να απαξιώσει την προηγούμενη.
Νομίζω ότι όσον αφορά τον Μεσαίωνα η διαδικασία αμαύρωσης συντελείται σε δύο χρόνους.
Πρώτον, στην Αναγέννηση. Εδώ η εξήγηση της στάσης είναι μάλλον διττή. Αφενός, εξηγείται από τη σύγκρουση προτεσταντισμού και καθολικισμού. Όπως πολύ σωστά επισημαίνεις, αυτή η εξήγηση είναι μερική. Κατά τα λοιπά ή μάλλον κυρίως, η άθλια εικόνα που προσδίδει η Αναγέννηση στον Μεσαίωνα έχει να κάνει με αίτια ψυχολογικά: υπάρχει ανάγκη να ξεχαστεί και να σπιλωθεί (οι δύο διαδικασίες δεν είναι απαραίτητα αντιφατικές) μια εποχή οι αναμνήσεις από την οποία είναι μάλλον δυσάρεστες. Γιατί ποια είναι για τον άνθρωπο της Αναγέννησης η ανάμνηση του Μεσαίωνα; Είναι η ανάμνηση του δεύτερου μισού του 14ου αι., δηλ. της χειρότερης δυνατής συγκυρίας. Μαύρος Θάνατος, δραματική κλιματική επιδείνωση (πολλοί μιλούν για μικρή περίοδο παγετώνων), χαμένες σοδειές, γενικευμένη οικονομική κρίση, πόλεμοι σαν τον Εκατονταετή! Έ, δεν υπάρχουν και πολλοί λόγοι για να θυμάται κανείς ευχάριστα μια τέτοια εποχή. Από κει και πέρα το ένα φέρνει το άλλο και καταλήγουμε στην εικόνα του σκοτεινού Μεσαίωνα για όλη την εποχή.
Η δεύτερη φάση σπίλωσης του Μεσαίωνα είναι βεβαίως ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση. Μεσαίωνας κι Ανσιάν Ρεζίμ αντιμετωπίστηκαν για πολλούς και διάφορους λόγους ως ενιαία κατάσταση, λίγο υποσυνείδητα, πολύ περισσότερο συνειδητά. Ήταν ίσως ο καλύτερος τρόπος για την αστική τάξη προκειμένου να διαχωρίσει τη θέση της από το προηγούμενο καθεστώς, μολονότι αποτελούσε μέρος του. Κατασκευάζουμε μια φαντασιακή εικόνα στην οποία η φεουδαρχία διαρκεί μέχρι την Επανάσταση ρίχνοντας σε ανύπαρκτους φεουδάρχες όλα τα στραβά.
Βεβαίως ο 19ος αι. κι ο Ρομαντισμός αποκαθιστούν εν μέρει τον Μεσαίωνα. Όμως, αυτή η αποκατάσταση είναι και ατελής και ανιστορική: ο ρομαντικός Μεσαίωνας του Σκοττ, του Ουγκώ και του Βιολέ Λε Ντυκ είναι μάλλον φαντασιακός, δεν έχει πρόβλημα με το σκοτεινό και το γκροτέσκο, δεν αναδεικνύει πραγματικά γνωρίσματα της περιόδου.
Έτσι, όταν η εποχή μας έχει ανάγκη έναν ιστορικό μπαμπούλα, τον βρίσκει έτοιμο. Δεν χρειάζονται παρά μερικές πινελιές επίρριψης των δικών μας δεινών σε μιαν άλλη εποχή…
18 Φεβρουαρίου, 2011 στο 12:23 μμ |
Σ’ ευχαριστώ πολύ για την απάντηση. Με κάλυψε απόλυτα.
Ούτε κι εγώ πιστεύω ότι μια διαδικασία αμαύρωσης οφείλεται, όπως λες κι εσύ, κατ’ ανάγκη κι αποκλειστικά στην προσπάθεια μιας νέας άρχουσας τάξης να απαξιώσει την προηγούμενη, απλώς διόγκωσα λίγο με την ερώτησή μου μια εντύπωση που μου είχε αφήσει η συζήτηση που προηγήθηκε.
17 Μαΐου, 2011 στο 12:45 πμ |
εξαιρετικό αρθρο και εξαιρετικό ιστολογιο . δεν το ηξερα … Αναδημοσιευσα ενα αποσπασμα με αναφορά φυσικά ..
http://nosferatos.blogspot.com/2011/05/blog-post_17.html
17 Μαΐου, 2011 στο 10:05 πμ |
Καλώς όρισες!
Ευχαριστώ ιδιαιτέρως και για τα καλά λόγια και για την αναδημοσίευση! Κι ελπίζω ότι θα έχουμε τις ευκαιρίες να τα πούμε και πάλι.
1 Οκτωβρίου, 2011 στο 3:47 μμ |
@ ερση: μια και (για τεχνικούς λόγους) δεν έχω τη δυνατότητα να προσθέσω την απάντηση μου ακριβώς μετά το σχόλιό σου, να σε καλωσορίσω από εδώ στο ιστολόγιο! Σωστό αυτό που επισημαίνεις, αλλά ανοίγουμε μεγάλη κουβέντα. Επομένως, τα ξαναλέμε.
21 Νοεμβρίου, 2012 στο 1:43 πμ |
Λοιπόν Ρογήρε , ( καλά νομίζω δεν υπάρχει πιο προβλέψιμη και αγενής αρχή για σχολιαστή που θέλει να γκρινιάξει, ε;) ανάμεσα σε τόσους ,όλους δηλαδή, αν εξαιρέσουμε τον κύριο που μπήκε για να καταγγείλει την «κλοπή» της φωτογραφίας …θα ήταν μάλλον από τα εγκαίνια του Παρθενώνα επί Περικλέους, άρα συλλεκτική.., σχολιαστές που εξύμνησαν και εμπλούτισαν το άρθρο σου με τις οξυδερκείς παρατηρήσεις τους, μήπως χωράει κι ένας γκρινιάρης μαζί με τη μικρή του ένσταση; 🙂
Καλά και άγια και σωστά τα κοινωνικοπολιτικά και ουμανιστικά εν γένει ,και συμφωνώ σε όλα, αλλά βρε παιδιά, ζωή είναι και η επιστήμη η δόλια!
Πού ήταν; Ή μάλλον πώς ήταν οι επιστήμες και δη οι θετικές και φυσικές στον Μεσαίωνα; Χλωμούτσικες κάπως, δεν συμφωνείς; Κι ας αφήσουμε τις φυσικές που είχαν τις αυστηρές θρησκευτικές νόρμες και ντιρεκτίβες, οπότε ούτε λόγος. Ας πάρουμε τα Μαθηματικά . Όσο να πεις, δεν είχε νομίζω και κανα σπουδαίο λόγο να παρέμβει το παπαδαριό (αν εξαιρέσουμε κάτι συνδέσεις με το «εν ενεργεία» και «εν δυνάμει» άπειρο που ήταν λίγο «του Θεού» και τελικά έφαγε το κεφαλάκι του ο Τζιορντάνο Μπρούνο αργότερα) σε «στεγνές» αποδείξεις και θεωρήματα που ελάχιστα άπτονται του πραγματικού κόσμου, όσο μένουν στο πεδίο των «καθαρών» μαθηματικών και όχι των «εφαρμοσμένων». Κι όμως τίποτα! Σπουδαιότερο μαθηματικό μεσαιωνικό έργο (αν και μάλλον ύστερη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία το λες παρά Μεσαίωνα τότε, ε; πάντως στο Μεσαίωνα καθιερώθηκε) ήταν το De Institutione Arithmeticae του Βοήθιου , μια οπισθοδρόμηση (με όλη τη σημασία της λέξεως, εννοιολογικά, μεθεδολογικά κλπ) σε σχέση με τα έργα των Ελλήνων (και όχι μόνο)και τις αυστηρές επιστημονικές τους νόρμες και τις ιδέες της πρότασης και της απόδειξης. Μια συλλογή ήταν βασικά (το De Institutione Arithmeticae) στοιχειωδών (σχεδόν πρωτόγονων συγκριτικά με τα ταυτόχρονα στάνταρ και εξελίξεις των Ινδών, Αράβων ,Κινέζων)αριθμητικών σχέσεων και αναλογιών . Έκανε και κάτι κουτσομεταφράσεις του Ευκλείδη και του Νικόμαχου , ενέπνευσε και το παίγνιο της (Α)ριθμομαχίας ,κι αυτό ήταν όλο. Από κει και πέρα :«πόσοι αγγέλοι χωράνε στο κεφάλι της καρφίτσας;» 🙂
Αυτή η γενική κατάπτωση των επιστημών (χωρίς να εξετάζω σε βάθος-με τι προσόντα άλλωστε- τη γενεσιουργή της αιτία ή αιτίες ) δεν είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός Ρογήρε; Με την Αναγέννηση δεν άλλαξε αυτή η κατάσταση θεαματικά προς το καλύτερο; Επιτέλους, για κάποιο λόγο δεν την είπαν «Αναγέννηση» ρε συ Ρογήρε; Όσο κι αν υπήρξε κατασυκοφάντηση και γράψιμο της Ιστορίας εκ των υστέρων και των «νεοταξιτών», κάτι χοντρά οπισθοδρομικό πρέπει να’χε αυτός ο Μεσαίωνας.
Ευχαριστώ για την υπομονή σας (όσους την είχαν) και διατελώ στην διάθεσή σας για τα περεταίρω.. (αντέχω ακόμη και φάλαγγα και μαρτύριο της σταγόνας!) 🙂
21 Νοεμβρίου, 2012 στο 10:55 πμ |
Για δες τώρα τι φυτίλια πας και βάζεις (κι ενώ ξέρεις ότι ο Ρογήρος πνίγεται και δεν προλαβαίνει ούτε το άρθρο που υποσχέθηκε να ανεβάσει 😉 ). Το θέμα που ανοίγεις είναι τεράστιο και, μοιραία, επιφυλάσσομαι για τη δέουσα απάντηση. Επιγραμματικά η άποψή μου είναι ότι στα θέματα αυτά ο Μεσαίωνας δεν έχει τίποτε χειρότερο (ίσως βέβαια και τίποτε καλύτερο) να επιδείξει από τις εποχές που προηγήθηκαν αυτού και (μάλλον) από αυτές που τον ακολούθησαν. Ειδικός για τα μαθηματικά δεν είμαι βέβαια (loin s’en faut), αλλά ας πούμε αυτός ο κακομοίρης ο Φιμπονάτσι στον Μεσαίωνα δεν έδρασε; Όσο για όλα αυτά τα πολύ σωστά που επισημαίνεις στο επόμενο σχόλιό σου, γιατί ντε και καλά να σηματοδοτούν επιστροφή στον Μεσαίωνα κι όχι στον 18ο αι. ; Ά, κάποια στιγμή υπόσχομαι να πιάσω το θέμα Αναγέννηση (και πρώιμοι Νεότεροι Χρόνοι) και προλήψεις, μυστικισμός, εσωτερισμός και δεν συμμαζεύεται. Εκεί να δεις εκπλήξεις! Ο Μεσαίωνας ήταν πολύ πιο λογική και πεζή εποχή απ’ ό,τι νομίζουμε (νάναι καλά κι η επίδραση της νομικής σκέψης). 😉 Περισσότερα εν ευθέτω χρόνω. 🙂
21 Νοεμβρίου, 2012 στο 11:36 πμ
Σέβομαι και κατανοώ (μη σού πω ότι τον ζηλεύω κιόλας λίγο) το φόρτο εργασίας σου, αλλά μόνο ένα μικρό «τσιμπηματάκι» ,το υπόσχομαι! και μετά θα σιωπήσω αναμένοντας την υλοποίηση των προεκλογικών σου υποσχέσεων! 🙂
Άμα μου βάζεις τώρα το Φιμπονάτσι (ήταν καλός κουνελοτρόφος, δε λέω..) και το Βοήθιο, ίσα κι όμοια με τους Γίγαντες που ακολούθησαν ..ε,εεε!
Εντάξει, παραδέχομαι ένα αντιαθλητικό που έκανα για τον Φιμπονάτσι καθότι και μόνο η εισαγωγή των Ινδικών (έτσι τους λέγαν οι Άραβες, που του τους γνώρισαν και ξέραν σίγουρα καλύτερα) αριθμών και του μηδενός (0) αρκεί για να πει κάποιος ότι άλλαξε την Ιστορία (αν και η κόντρα αλγοριστών και αβακιστών κράτησε κατι αιώνες μετά τον Φιμπονατσι ,αλλά τελικά (όπως γίνεται πάντα) επικράτησε το εύχρηστο «εργαλείο»). Αλλά αυτό (οι Αραβικοι αριθμοί και η σπαργανώδης Άλγεβρα)ήταν ένα πάρεργο των εμπορικών του δραστηριοτήτων. Σαν Μαθηματικός-ερευνητής ,λίγα πράγματα.
Άντε αγάντα! Και μη ξεχνάς! Όποιον πεθαμένον κι αν σηκώσεις και τον ρωτήσεις ,κανείς δεν θα σου πει ότι τέλειωσε τις δουλειές του όσο ζούσε. 🙂
21 Νοεμβρίου, 2012 στο 2:19 πμ |
Και να συμπληρώσω στο προηγούμενο ότι η «επιστροφή στο Μεσαίωνα» σε ό,τι αφορά τις επιστήμες και τον ορθολογισμό , όπως εκτιμώ προσωπικά τα πράγματα, είναι γεγονός. Ή έστω προς τα κει βαδίζουμε (αν όχι παγκοσμίως, τουλάχιστον πανελλαδικώς) με βήματα γοργά. Όταν βλέπεις να πληθαίνουν οι πάσης φύσεως και προελεύσεως ψευδοεπιστημονικές θεωρίες, όταν έχουμε γεμίσει μαντζούνια, φυλαχτά, κληρονομικά χαρίσματα, σαϊεντολογίες και κάθε είδους παπαρολογίες, όταν βλέπεις να συγχέεται και να λοιδορείται ο Δαρβίνος και να μπαίνει στον ίδιο ντορβά με ευγονιστές και νεοδαρβινιστές τσαρλατάνους , όταν ΟΛΟΙ (σχεδόν) γίνονται με ευκολία και θρασύτατη φυσικότητα νομικοί, βιολόγοι, περιβαντολόγοι, φιλόλογοι, γλωσσολόγοι…, όταν οι παπάδες σχολιάζουν με άποψη (όχι θεολογική, αλλά «επιστημονική»!) τα στοιχειώδη σωματίδια της Φυσικής , ε τότε…! Πόσο μακριά είναι η μέρα δηλαδή που κάποιος θα φοβηθεί να δηλώσει ΕΙΔΙΚΟΣ επιστήμονας για να μην τον πετροβολήσουν σαν «εχθρό του λαού» και «συνωμότη». Άσε που κάποιος τέως Υπουργός (με εφ’όρου ζωής γραφειάκι μ’όλα τα κονφόρ και τα παρελκόμενα (αμαξάκια, μπονουσάκια, μισή ντουζίνα μετακλητά «ημέτερα» υπαλληλάκια..) το έχει ήδη κάνει στην Ψωροκώσταινα!
31 Ιουλίου, 2014 στο 5:14 μμ |
εχω πάρει φόρα να διαβάσω όλες τις αναρτήσεις σου, παρότι είναι ατέλειωτες.
Αυτό το πόστ σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Αλλά τα 63 σχόλια το αποδεικνύουν και με το παραπάνω.
Ας μην σχολιάσω πολλά για να μην σε κουράσω.
Ο Μεσαίωνας ήρθε και εφυγε και πάει. Εκτός από την…. σεξουαλική καταπίεση (βλ Δεκαμερόν) δεν έχουμε – δεδομένων των περιστάσεων – να του προσάψουμε πολλά δεινά… (εδώ μπαίνει ένα ανθρωπάκι που γελάει, δεν ξέρω πώς το καταφέρνεις)
Εκείνο που πρέπει να έχουμε κατα νού , σχετικά με την επιστροφή στο παρελθόν, είναι η ρήση του Einstein σχετικά με τον τρίτο και τον τέταρτο παγκόσμιο πόλεμο.
:<δεν ξέρω πώς θα γίνει ο γ' πόλεμος, αλλά ο δ' θα γίνει με ξύλα και με πέτρες. Και ο σημερινός πολιτισμένος κόσμος κάνει ότι περνάει απο το χέρι του για να το καταφέρει.
1 Αυγούστου, 2014 στο 10:24 μμ |
Καλό κουράγιο, αγαπητή Ange-Ta! Πού και να τα κατάφερνα, ο ανεπρόκοπος, να γράψω και τίποτε καινούριο. 🙂
Δεν νομίζω ότι η σεξουαλική καταπίεση αποτελεί ίδιον του Μεσαίωνα.
Για τις δυο τελευταίες παραγράφους και το ρητό περί παγκοσμίων πολέμων, τι άλλο να πω πέρα από το ότι συμφωνώ απολύτως;
Ανθρωπάκι που γελά: άνω κάτω τελεία κλείσιμο παρένθεσης
🙂
Και σε ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον και τον σχολιασμό!
2 Αυγούστου, 2014 στο 9:29 μμ |
μου λες με πολύ ευγένεια «Δεν νομίζω ότι η σεξουαλική καταπίεση αποτελεί ίδιον του Μεσαίωνα.»
Εμ προφανώς αυτό λέω και γω καλέ μου Ρογήρε! Γιατι σου αναφέρω το Δεκαήμερο ως παράδειγμα;
Δεν ανήκω σ αυτούς που κοιτάνε την προνεωτερική (άσε που μου την σπάει αυτή η κατηγοριοποίηση) εποχή αφ υψηλού. Εγώ τα νεώτερα χρόνια βλέπω και τρομάζω.
18 Αυγούστου, 2014 στο 9:59 πμ |
[…] Από Το ιστολόγιο του Ρογήρου […]