Άλμπρεχτ Ντύρερ «Τέσσερις Μάγισσες (ή Τέσσερις Γυμνές)», 1497
«Στην ελληνική πολιτική σκηνή υπάρχει ένα κυνήγι μαγισσών. Αν θέλουν μάγισσες ας τις αναζητήσουν στον Μεσαίωνα». Με τον τρόπο αυτό απαντούσε, πριν λίγους μήνες, ιστορικός και μέλος του Κοινοβουλίου στις (κακόπιστες ως επί το πλείστον) επικρίσεις που δεχόταν, επειδή είχε επιχειρήσει να αποδομήσει κάποιον από τους μύθους που περιέχει η επίσημη εθνική αφήγηση της Ιστορίας. Καταφεύγοντας σε έναν άλλο μύθο, η ιστορικός υπέκυπτε, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί, σε ένα στερεότυπο πολύ πιο ισχυρό, μια και αφορά την πιο συκοφαντημένη ιστορική περίοδο. Αξίζει να το συζητήσουμε, εκτός των άλλων, μια και οι «Μάγισσες στον Μεσαίωνα» αποτελούν κοινό τόπο σαφώς εδραιωμένο στον δημόσιο λόγο και στη συλλογική συνείδηση.
Δεν θα ήταν, βεβαίως, δυνατό να υποστηριχθεί ότι οι πρακτικές μαγείας και μαγγανείας ήταν άγνωστες στις μεσαιωνικές κοινωνίες. Απαντούν, άλλωστε, σε όλες τις εποχές και σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, ενώ κάποιες από αυτές ενσωματώνονται, επίσημα ή ανεπίσημα, σε θρησκείες. Όποιος όμως προσπαθήσει να μελετήσει τον Μεσαίωνα αναζητώντας ψυχώσεις και κυνήγια μαγισσών θα έχει την εντύπωση ότι διασχίζει μια έρημο και, φυσικά, θα απογοητευθεί.
Μερικές παράγραφοι σε ένα σύγγραμμα εκκλησιαστικού δικαίου των αρχών του 9ου αιώνα, όπου ο τότε επίσκοπος Ραιτίας προτείνει την επιβολή ατιμωτικών ποινών (χωρίς, πάντως, να μνημονεύει ρητώς τη θανατική ποινή) σε όσους ασχολούνται με τη μαγεία και μαγγανεία. Στοργικές συμβουλές για την καθοδήγηση των παραπλανημένων αυτών ψυχών από τον ηγούμενο Ρηγίνο της Πρυμ περίπου έναν αιώνα αργότερα. Κανένα ίχνος διωγμών, δικών και καταδικών! Είναι προφανές ότι η μαγεία ως κοινωνικό φαινόμενο δεν απασχόλησε ιδιαίτερα την κοινωνία του Μεσαίωνα.
Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνεται ακόμη και σε εποχές κατά τις οποίες η Καθολική Εκκλησία εξαπολύει απηνείς διωγμούς κατά των αιρέσεων, έχοντας ήδη προβεί στη σύσταση της Ιεράς Εξέτασης. Στο κλασικό του σύγγραμμα «Practica officii Inquisitionis heretice pravitatis» (Τουλούζη, περ. 1323-1324), γνωστό και ως «Εγχειρίδιο του Ιεροεξεταστή», ο Βερνάρδος Γκι δεν αφιερώνει ούτε δύο σελίδες στη μαγεία, ενώ οι αναφορές στο δυϊστικό δόγμα των Καθαρών καταλαμβάνουν το μισό περίπου βιβλίο και η εξέταση της αίρεσης των Πτωχών της Λυών απαιτεί μερικές δεκάδες σελίδες.
Είναι αλήθεια ότι το γεγονός που σηματοδοτεί ποιοτική αλλαγή της στάσης της δυτικής Εκκλησίας έναντι της μαγείας είναι σχεδόν σύγχρονο με τη συγγραφή του έργου του δομινικανού ιεροεξεταστή: τον Αύγουστο του 1326, ο πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ (Ιάκωβος Ντιέζ της Καόρ) εκδίδει τη βούλλα «super illius specula», με την οποία οι πρακτικές μαγείας και μαγγανείας εξομοιώνονται με αίρεση. Πρέπει, όμως, να επισημανθεί ότι ο Ιωάννης ΚΒ΄ (στον οποίο παραδόξως κάποιοι αποδίδουν τη συγγραφή αλχημιστικών βιβλίων) είχε προσωπικούς λόγους να απεχθάνεται τη μαγεία: παραλίγο να δολοφονηθεί από τον επίσκοπο της γενέτειράς του, τον Ούγο Ζερώ, τον οποίο είχε παραπέμψει σε δίκη για οικονομικές ατασθαλίες. Μέσα στην τρέλα και τον πανικό του, ο Ζερώ δεν είχε αρκεσθεί στην προσπάθειά του να δηλητηριάσει τον ποντίφηκα, αλλά είχε καταφύγει και σε πρακτικές μαγείας, καίγοντας κέρινα ομοιώματα του αντιπάλου του!
Στην πραγματικότητα, το πιο σημαντικό είναι η αλλαγή στάσης της κοινωνίας, η οποία ανάγεται στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Παρέλκει, ίσως, η υπόμνηση, των γεγονότων που σημάδεψαν την εποχή: μακροχρόνια οικονομική κρίση, ραγδαία επιδείνωση των κλιματολογικών συνθηκών και, κυρίως, η τρομακτική επιδημία βουβωνικής πανώλης που ξεκληρίζει το ένα τρίτο τουλάχιστον του πληθυσμού της Ευρώπης. Είναι δύσκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο σημάδεψε τη συλλογική συνείδηση των κοινωνιών της εποχής μια συμφορά τέτοιου μεγέθους. Σε όλα αυτά ας προστεθεί και η αυξανόμενη τάση της κεντρικής εξουσίας (κρατικής και εκκλησιαστικής) για στενότερο έλεγχο των κοινωνιών, κάτι που συνεπάγεται την όλο και μεγαλύτερη χρήση μεθόδων καταστολής. Πρόκειται, όμως, για στοιχεία που δεν χαρακτηρίζουν τόσο τη φεουδαλική οργάνωση του Μεσαίωνα όσο τα κράτη κατά τους Νεότερους Χρόνους.
Οι πρώτες δίκες για μαγεία (χωρίς, πάντως, καταδίκες σε θάνατο) καταγράφονται στην περιοχή της Τουλούζης κατά το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Ακόμη, όμως, και κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα αποτελούν περιστασιακό φαινόμενο. Η πραγματική φρενίτιδα με τη μαγεία και το κυνήγι μαγισσών αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Αναγέννησης και των Νεότερων Χρόνων! Τα πρώτα εγχειρίδια οδηγιών για την καταπολέμηση της μαγείας συγγράφονται μετά το 1480: οι Γερμανοί δομινικανοί μοναχοί Ερρίκος Κράμερ (γνωστότερος ως Ινστιτόρις) και Ιάκωβος Σπρέγγερ δημοσιεύουν το διαβόητο σύγγραμα «Malleus Maleficarum» το 1486-1487, ο Γάλλος νομικός Ιωάννης Μποντέν δημοσιεύει τη «Démonomanie des sorciers» το 1580 και ο συνάδελφός του από τη Λωρραίνη Νικόλαος Ρεμύ εκδίδει τη «Δαιμονολατρεία» του το 1592. Όσο για τον παροξυσμό των δικών μαγισσών, αυτός είναι υπόθεση του 17ου αιώνα: από την αυλή του Λουδοβίκου ΙΔ΄ μέχρι τον Νέο Κόσμο, όλοι ψάχνουν για μάγισσες! Η πασίγνωστη δίκη των Μαγισσών του Σάλεμ στη Μασσαχουσέττη γίνεται το 1698. Στη Γαλλία, ειδικά, η τελευταία δίκη για μαγεία καταγράφεται στο Μπορντώ το 1718. Μάλλον χρειάζεται διαστροφική φαντασία για να καταλογιστούν όλα αυτά στον άμοιρο Μεσαίωνα.
Για να είμαστε, άλλωστε, ακριβείς και δίκαιοι, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η στάση του μεσαιωνικού ανθρώπου απέναντι στη μαγεία μοιάζει εκπληκτικά σύγχρονη: η μαγεία αντιμετωπιζόταν περισσότερο ως εκδήλωση ψυχικής ασθένειας. Για τον συμπαθή Ρηγίνο, οι ισχυρισμοί κάποιων γυναικών για συναντήσεις με δαίμονες δεν είναι παρά «αποτελέσματα παραισθήσεων». Όσο για τον Ιωάννη του Σώλσμπρυ, επίσκοπο Σαρτρ (12ος αιώνας), αρκεί απλώς «να μη δίνει κανείς προσοχή σε τόσο αξιοθρήνητες παλαβομάρες»… Οπότε, τι να κάνουμε; Όσο κι αν αυτό δεν αρέσει σε κάποιους, οι άνθρωποι κατά τον Μεσαίωνα δεν είχαν ποτέ ως κύρια απασχόληση το κυνήγι μαγισσών!
* Κείμενο που γράφηκε για τα ΕΝΘΕΜΑΤΑ και δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 26ης-27ης Οκτωβρίου 2013.
Ετικέτες: στερεότυπα, Αναγέννηση, Βερνάρδος Γκι, Ερρίκος Κράμερ-Ινστιτόρις, Ιστορία, Ιωάννης του Σώλσμπρυ, Ιωάννης ΚΒ΄, Ιωάννης Μποντέν, Ιάκωβος Σπρέγγερ, Μεσαίωνας, Νεότεροι Χρόνοι, Νικόλαος Ρεμύ, Ούγος Ζερώ, Ρηγίνος της Πρυμ, Σάλεμ, μάγισσες, μαγγανεία, μαγεία, Malleus Maleficarum
Το Ιστολόγιο του Ρογήρου 
29 Οκτωβρίου, 2013 στο 4:20 μμ |
Ρογήρε είσαι πολύ καλός.
Οντως, ενώ και εγώ γνωρίζω ότι το κυνηγι μαγισσών ξεκινά μετά την Αναγέννηση και τον διαφωτισμό, δηλαδή μετά τον Μεσαίωνα, στην ταχύτητα του λόγου, λέω τον Μεσαίωνα.
Με άλλα λόγια ο διαφωτισμός μόνο διαφωτισμός δεν ήταν. Αλλά για πές μου σε τι ωφέλησε την ανθρωπότητα;
Οσο για την ιστορικό σου, ότι άλλο είναι η κυρία εκτός από ιστορικός.
29 Οκτωβρίου, 2013 στο 4:40 μμ |
Καλώς τα ξαναλέμε, Ange-Ta!
Είδες που τα στερεότυπα είναι ακαταμάχητα; Ό,τι και να κάνεις, εκεί αυτά. Δύσκολο, όμως, πολύ δύσκολο, να πεις ότι προσπαθείς να αντιληφθείς, κατά το δυνατό, μια σύνθετη και περίπλοκη ιστορική πραγματικότητα με αντίρροπες τάσεις και δυνάμεις. Αντίθετα, τα κλισεδάκια είναι ωραία: καλός διαφωτισμός, καλή Αναγέννηση, λες και μας δίνουν στοργή και Προδέρμ. 🙂 Και τι σημαίνει άραγε «η τάδε ή η δείνα εποχή ωφέλησε την ανθρωπότητα»; Όλες κάτι κληροδοτούν, βεβαίως, στη συνέχεια, μόνο που, συνήθως, αυτό το κάτι δεν είναι εγγενώς «καλό» ή «κακό».
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 11:10 πμ |
Βρίσκω λίγο υπερβολικό να συνδέουμε τον Διαφωτισμό με το κυνήγι των μαγισσών, μια και ο πρώτος ξεκινά πάνω-κάτω την εποχή που σταματά το δεύτερο. Και Αναγέννηση τι σημαίνει; Είναι ο ουμανισμός, είναι όμως και η Μεταρρύθμιση, είναι και η Αντιμεταρρύθμιση.
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 11:15 πμ
Όχι, βρε Δύτη, εγώ τουλάχιστον δεν πάω να καταλογίσω στον Διαφωτισμό το κυνήγι μαγισσών, θα ήταν και τερατώδης ιστορική ανακρίβεια στην τελική. Απλώς δεν μου πάει η λογική των «καλών» και «κακών» ιστορικών περιόδων ή η εντύπωση ότι είχαν «ξεκάθαρα» χαρακτηριστικά, ενώ τα πάντα είναι σχετικά και πάντοτε συνυπάρχουν αντιφατικά στοιχεία.
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 12:49 μμ
Δύτη,
Προφανώς και δεν συνδέω τον διαφωτισμό με το κυνήγι των μαγισσών. Απλώς λέω, τι σόϊ διαφωτισμός ήταν αφού την εποχή του «σκοταδισμού» δεν πέρναγε από το μυαλό των ανθρώπων να ανεβάσουν κάποιες στην πηρά επειδή ήταν δήθεν μάγισσες;
Σκέφτομαι ακόμα πολλές φορές, ότι η απομάγευση του κόσμου που ξεκινάει με τον διαφωτισμό, άδειασε το άτομο από τα συναισθήματά του και τον έκανε ικανό για τα πάντα. Είναι κάπως απλοϊκά διατυπωμένο αυτό που λέω, αλλά είναι λίγος ο τόπος για μια ανάλυση του υπερεκτιμημένου – κατά εμένα προφανώς – Διαφωτισμού και υπερβολικά παρεξηγημένου Μεσαίωνα.
Θα συμφωνούσα με τον Ρογήρο, πως δεν υπάρχουν καλές και κακές ιστορικές περίοδοι, αλλά πώς να ονομάσουμε την σημερινή βαρβαρότητα που μας έχει πλακώσει; (Δεν εννοώ την ελληνική μόνο)
Ο Κώστας Παπαϊωάννου, μεγάλος θαυμαστής τόσο του αρχαίου όσο και του βυζαντινού κόσμου, γράφει ότι αν βάζαμε ένα βέλος που θα κοιτάει προς το καλύτερο, αυτό θα κοίταγε προς τα πίσω, εννοώντας την αρχαία Ελλάδα.
Όσο για το «ουμανισμός» , άστο καλύτερα!
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 3:05 μμ |
Πολύ χρήσιμη η υπενθύμιση, ιδιαίτερα όταν έχουμε το ειρωνικό συμβάν της αναπαραγωγής ενός μύθου από ιστορικό με σημαντική δημόσια μυθοκτονική παρουσία.
Τούτου λεχθέντος, ωστόσο, αναρωτιέμαι αν είναι εντελώς λανθασμένη οποιαδήποτε συσχέτιση του κυνηγιού μαγισσών με το Μεσαίωνα. Έχω στο μυαλό μου τη σχετική μελέτη του Τρέβορ-Ρόπερ, όπου -αν δε με απατά η μνήμη μου-, αν και η εξάπλωση της μανίας καταδίωξης μαγισσών θεωρείται φαινόμενο που εξηγείται με όρους ‘κοινωνικής’ ιστορίας, προτείνεται η υπόθεση ότι αυτό που το κατέστησε επί τόσες δεκαετίες απρόσβλητο από σκεπτικιστικά επιχειρηματολογικά βέλη ήταν το ότι η δαιμονολογία αποτελούσε μέρος της αναβιωθείσας σχολαστικής, νεο-αριστοτελικής κοσμολογίας και η συνολική ήττα της τελευταίας από την «πρωτο-διαφωτιστική» φυσική φιλοσοφία ήταν αναγκαία για τον τερματισμό τους.
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 3:51 μμ |
Ange-Ta, παίζοντας τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου, δεν θα ήθελα να επέμβω στην κατά τα φαινόμενα διαφωνία. Πολύ ενδιαφέρουσα, όμως, η προσέγγιση βάσει της οποίας η εξάλειψη της συναισθηματικής αντίληψης του κόσμου συνοδεύεται κατ’ ανάγκη από παρενέργειες. 😉 Θα επιμείνω, προς το παρόν, στην άποψη περί αποχής από τον οποιονδήποτε αξιολογικό χαρακτηρισμό εποχής.
Ασμοδαίε, καλώς όρισες ως σχολιαστής στο ιστολόγιο. Η άποψη που εκθέτεις δίνει την ευκαιρία για γόνιμο προβληματισμό. Γιατί, όμως, η αντίληψη στην οποία προσάπτεται η διαιώνιση της δαιμονολογίας πρέπει να καταλογιστεί στον Μεσαίωνα; Και ήταν πράγματι τέτοιο ζήτημα; Ή απλώς εμφανίζεται ως συνισταμένη μιας σειράς συγκυριών που πρέπει να εξηγηθεί με όρους πολιτικούς και κοινωνικούς (περιλαμβανομένης και μιας νοοτροπίας που έχει διαμορφωθεί βάσει ιστορικών γεγονότων και όχι απαραίτητα φιλοσοφικών θεωρήσεων που θα μπορούσαν να χρεωθούν σε μια κρατούσα κατά την οικεία εποχή αντίληψη);
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 5:01 μμ |
«Επιτέλους ρηφρές!» κράζω ευτυχής και περνάω στο παρασύνθημα. 🙂
Λυπούμαι ειλικρινώς διά τας αναγεννησιακάς σας αντιλήψεις, αγαπητέ Ρογήρε! 😆
Oπωσδήποτε ,στοιχεία αδιαμφισβήτητα παραθέτεις (με τον γνωστό όμορφο και απλό (όχι απλοϊκό!)τρόπο σου) αλλά νομίζω ότι αδικείς κάπως την Aναγέννηση. Τι μάγοι και μάγισσες να υπήρχαν στο δόλιο το Μεσαίωνα που… όποιος ήξερε τους μέσους όρους του Βοήθιου και ..πόσοι αγγέλοι χωράνε στο κεφάλι της καρφίτσας γινόταν καθηγητής Μαθηματικών ;
O εγγλέζος μαθηματικός Λίτλγουντ έγραψε ότι «ολόκληρη η Ευρώπη το 1500, ήξερε λιγότερα απ’όσα ήξερε μόνο ο Αρχιμήδης το 200 π.χ.» Ε, λογικό δεν είναι οι «μάγοι» και οι «μάγισσες» ν’αυγάτισαν με τους Γαλιλαίους, τους Κοπέρνικους και τους Τζορντάνους Μπρούνους; 🙂 Όσο να πεις ,οι άνθρωποι που πήραν στα σοβαρά την υπόθεση της Αναγέννησης δεν ήταν και «αρνάκια του καλού θεούλη» you know what I mean.
30 Οκτωβρίου, 2013 στο 5:51 μμ |
Λολ, ωρέ Νεοκίδιε! 🙂
Θα σου στείλω πεσκέσι κανέναν Φινομπάτσι έτσι και μου πας ξανά κόντρα. 😉 Όσο για το αν ήταν αρνάκια οι άνθρωποι της Αναγέννησης, τι να σου πω εγώ ο φτωχός, δεν ξέρω και καμιά εποχή που να έπαιζαν μπάλα μοναχά αρνάκια.
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 1:15 πμ |
Καταρχάς, αγαπητέ Ρογήρε, θα πρέπει να αναθεωρήσεις τις χρονολογίες που παραθέτεις στο άρθρο, καθότι υπάρχουν βίντεο από διώξεις μαγισσών που παραπέμπουν τουλάχιστον πίσω στην εποχή του Αρθούρου (6ος μ.Χ.):
Για να συνεχίσουμε στο καλλιτεχνικό κομμάτι, μιας και που πιάσαμε τις μάγισσες, αξίζει να δει κάποιος τις καταπληκτικές εικόνες που φιλοτέχνησε ο Stefan Eggeler για το Walpurgisnacht του Gustav Meyrink το 1922.
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 1:23 πμ |
Τέλειος, Mindkaiser! Αναθεωρώ πάραυτα! 🙂
Πράγματι αξίζει πολλά η δουλειά του Meyrink. Εξαιρετικά χρήσιμη υπόμνηση.
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 8:21 πμ |
Ο Μέιρινκ είναι αυτός του Γκόλεμ ε;
Τώρα το σκέφτομαι, αναχρονισμός και η μάγισσα στην Έβδομη Σφραγίδα!
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 11:07 πμ
Εννοείται πως είναι αυτός του Γκόλεμ. Νομίζω ότι το σύνολο του έργου του σχετίζεται με εσωτερισμό, μαγεία και λοιπές ανάλογες αναζητήσεις.
Όσο για την Έβδομη Σφραγίδα, ο Μεσαίωνάς της είναι αυτός του φαντασιακού. Δεν πρέπει να την εξετάσουμε με κριτήρια ιστορικής πιστότητας γιατί κι ο σκοπός της, άλλωστε, δεν είναι η ακριβής αναπαράσταση της εποχής.
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 11:09 πμ
Τι! δεν έρχεται στ’ αλήθεια ο θάνατος να παίξει σκάκι;!;
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 11:11 πμ |
🙂 [μπα, για κανένα μπαρμπούτι τον κόβω]
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 12:29 μμ |
Η αλήθεια, εκλεκτοί κι αγαπητοί Ρογήρε και Δύτα, είναι κάπου στη μέση! Ούτε σκάκι,ούτε μπαρμπούτι παίζει ο θάνατος, αλλά τάβλι, δηλαδή:Σενέτ!
Παιχνίδι που παιζόταν στην αρχαία Αίγυπτο. Έχουν βρεθεί πολυάριθμα αρχαιολ. ευρήματα («έχουν βρεθεί ευρήματα»…χμμ..τέσπα ας κράξει ο αρμόδιος αλλούθε 🙂 ) τόσο σε βασιλικούς όσο και σε λαϊκούς τάφους και σε πίνακες και μωσαϊκά. Μάλιστα η αναπαράσταση της βασίλισσας Νεφερτάρης ,συζύγου του «πολύ» Ραμεσέ του Βού να παίζει μια παρτίδα Σενέτ ,η οποία και κοσμεί έναν από τους τοίχους του προθαλάμου στον τάφο της, έχει πολλές φορές παρερμηνευθεί σαν «σκάκι», ενώ είναι Σενέτ!
Οι Kendall και R.May ασχολήθηκαν πολύ με το θέμα και παρουσίασαν και μία ανασκευή/επαναπροσδιορισμό του παιχνιδιού την οποία δεν παρουσιάζω αναλυτικά, 1ον γιατί θα κράξει ο Ροζέ Μιλά ο παικταράς, και θάχει και δίκιο! 🙂 και 2ον γιατί εντέλει είναι εικασία . Πολύ γενικά να πώ ότι Το Σενέτ είχε ένα ταμπλώ-σκακιέρα 3Χ10 και κάθε παίκτης 7 πιόνια. Ο σκοπός είναι ο παίκτης να χαράξει μια «διαδρομή» για να βγάλει εκτός ταμπλώ τα πιόνια του και να κερδίσει. Αντί για ζάρια, είχαν 4 «αστραγάλους» δηλαδή ραβδιά επίπεδα από τη μια πλευρά και κυρτά από την άλλη ,τα οποία οι παίκτες πετάγανε ταυτόχρονα . Υπήρχαν 5 πιθανά αποτελέσματα των ραβδιών (ανάλογα με το αν εμφανιζόταν η «καλή» πλευρά τους). Παίγνιον μηδενικού αθροίσματος και μη-πλήρους πληροφόρησης , όχι απολύτως τυχερό αλλά αυτό που λέμε ημιτεχνικό. (σαν το τάβλι).
Το Σενέτ ,σύμφωνα με τους προαναφερθένται μελετηταί και άλλους είχε τόσο μεγάλη σπουδαιότητα στις επικήδειες ιεροτελεστίες που ο νεκρός έπερεπε να παίξει μια παρτίδα με τη Μοίρα, παρουσία του θεού Όσιρι (που προφανώς έκανε το διαιτητή…). Το δε «βιβλίο των Νεκρών» υπονοεί πως η …ποιότητα της ζωής στον άλλο κόσμο εξαρτιόταν από το αποτέλεσμα αυτής της παρτίδας.
Παρντόν Ροζέ για την φλυαρία περί του Σενέτ, αλλά είπα να κάνω λίγη φιγούρα με τις συγκλονιστικές μου παιγνιοθεωρητικές γνώσεις. 🙂
YΓ. Πιο αρχαίο ακόμη θεωρείται το «Βασιλικό παιγνίδι της Ουρ» ,αλλά γι’αυτό θα πούμε όταν γράψεις για τους Σουμέριους.
ΥΓ2. Μετά από τα παραπάνω, τι να μας πει κι ο Μαξ φον Σύντοφ και το σπαθάκι του να ούμε… 😆
31 Οκτωβρίου, 2013 στο 1:23 μμ |
Νεοκίδιε, σαπώ! 🙂
Ούτε στιγμή δεν πρέπει να περάσει από το μυαλό σου η ιδέα ότι όλες αυτές οι πληροφορίες δεν είναι ευπρόσδεκτες. Το αντίθετο συμβαίνει. Μιλ μερσί για όλα αυτά κι άμα θέλεις δώσε κι άλλα! [κάτσε να πλακώσει για τα σκακιστικά κι ο Δρας και τότε θα γίνει χαμός] 🙂
3 Νοεμβρίου, 2013 στο 12:34 μμ |
Καλησπέρα, πολύ ενδιαφέρον το άρθρο και πολύ …διαφωτιστικό 😉 🙂 .
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όντως τα στερεότυπα δημιουργούν αρκετά προβλήματα , απλώς νομίζω ότι έχει σημασία να δούμε πόσα και σε ποιο επίπεδο.
Ας πούμε σε σχέση με αξιολόγηση ιστορικών περιόδων δεν το συζητάμε, αναφορικά με τα αξιολογικά συμπεράσματα σχετικά με κινήματα ή ρεύματα, ναι μεν, αλλά εδώ υπάρχει το ζητούμενο ότι και αυτά πρέπει να τα δούμε και ανεξάρτητα από την ένταξή τους σε μια ιστορική περίοδο.
Η τουλάχιστον είμαστε υποχρεωμένοι να τα βλέπουμε και έτσι.
Στο κάτω κάτω ..ιστορική αδεία αν κατάλαβα καλά λέμε ότι σφραγίζουν μια ιστορική περίοδο δίνοντάς της μέχρι και το ονομά της και περισσότερο για να συνεννοηθούμε.
Έτσι, θα έλεγα ότι αυτό που κατάλαβα από το ποστ είναι ότι μάλλον κυνηγούσαν τις μάγισσες στην έκταση και με τον τρόπο που κυνηγούσαν τους αιρετικούς, παρά το αντίθετο.
Απλώς με αυτό που έθεσε μέσω στερεοτύπου η εν λόγω ιστορικός, έστω και ιστορικά ατυχούς,(ιστορικά όμως) είναι η αντιδιαστολή του τρόπου αντιμετώπισης των διαφορετικών ή «αιρετικών» απόψεων, μέσω όσων ο ΔΙαφωτισμός ή και η νεωτερικότητα επηρέασε το δημόσιο χωρο, με αυτήν που υπήρχε στις κοινωνίες πριν από την εμφάνιση και την κυριαρχία αυτών των ρευμάτων.
Και ναι μετά την πάροδο πολλών ετών έως και ..αιώνων.
Σίγουρα όμως καλό είναι να αποφεύγεται η αναπαραγωγή στερεοτύπων ..γενικότερα, πόσω μάλλον από ..θιασώτες της αποφυγής αυτής και από αυτήν την άποψη η παρέμβαση του Ρογήρου είναι καίρια.
Φαντάζομαι ότι μπορούμε να εικάσουμε σχετικά με κάποιες αιτίες που ο εχθρός ή ο δαίμονας από τον ..καθαρό το Μεσαίψνα μετασχηματίστηκε χρόνια αργότερα στην μάγισσα και τηρουμένων των αναλογιών χρόνια (πολλά) αργότερα στον εθνικό εχθρό ή προδότη.
Νομίζω ότι μία από αυτές είναι και η ανάγκη να γίνει πειστική η επιχειρηματολογία ή μάλλον η προπαγάνδα της εξουσίας για τα ..κυνήγια γενικότερα, άρα ο εχθρός έπρεπε να μετασχηματιστεί σε κάτι διαφορετικό από τον αιρετικό της κάθε σέχτας, αφού ο κόσμος άνοιγε και επικοινωνούσε και οι προσλαμβάνουσες των ανθρώπων ήταν διαφορετικές.
Αυτό όμως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την αξιολόγηση ότι το κυνήγι αιρετικών εκφράστηκε την περίοδο της Αναγέννησης και μετά είχαμε το κυνήγι μαγισσών ως αποτέλεσμα της ιδεολογικής ή ..πολιτισμικής κυριαρχίας των κινημάτων της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού (που δεν είναι και ακριβές).
3 Νοεμβρίου, 2013 στο 2:08 μμ |
Καλημέρα, αγαπητέ Αναγνώστη, και σ’ ευχαριστώ πολύ για το μεστό σχόλιο!
Θα προσπαθήσω να διευκρινίσω βιαστικά ορισμένα πράγματα.
– Η βασική άποψή μου είναι ότι ο Μεσαίωνας αδιαφορεί για το φαινόμενο μαγεία και μάγισσες, αδιαφορία που μέχρι τα μέσα του 14ου αι. είναι πλήρης.
– Η φρενίτιδα με τα κυνήγια μαγισσών είναι υπόθεση της Αναγέννησης και των πρώιμων Νεότερων Χρόνων.
– Εγώ προσωπικά πουθενά δεν συνδέω τα κυνήγια μαγισσών με τον Διαφωτισμό. Το μόνο, κτγμ, «αμάρτημα» του Διαφωτισμού είναι ότι αναπαρήγαγε κι εδραίωσε στερεότυπα σε βάρος του Μεσαίωνα, μεταξύ των οποίων κι αυτό που μας απασχολεί εν προκειμένω.
– Δεν ισχύει κατ’ ανάγκη η εξίσωση ότι οι μάγισσες είναι οι νέοι αιρετικοί κι οι εχθροί του κράτους οι νέες μάγισσες. Οι διώξεις μαγισσών και αιρετικών συνυπάρχουν σε Αναγέννηση και Νεότερους Χρόνους. Από πολλές απόψεις, το κυνήγι μαγισσών συνδέεται αναπόσπαστα με το κλίμα που δημιουργούν η αντιπαράθεση καθολικισμού και Μεταρρύθμισης κι οι συνακόλουθοι θρησκευτικοί πόλεμοι στην Ευρώπη. Σε ορισμένες πάλι περιπτώσεις αποτελεί αποκύημα μιας συγκεκριμένης προτεσταντικής νοοτροπίας. Όχι πάντα, άλλωστε οι διώξεις εμφανίζονται και σε καθολικές και σε προτεσταντικές επιρροές.
– Οπωσδήποτε σχετίζονται με την ανάπτυξη ενός κράτους με έντονα κατασταλτικά χαρακτηριστικά. Οι «μάγισσες», όμως, δεν είναι τα μόνα κι ίσως ούτε τα κύρια θύματά του.
6 Φεβρουαρίου, 2014 στο 4:55 μμ |
Ρογήρε, συγχαρητήρια για τα γραπτά σου.
Μιας και καταπιάνεσαι με την αποκατάσταση της αλήθειας επ’ αυτού του θέματος, μια άλλη άγνωστη πτυχή του είναι το ότι 20% με 25% των «μαγισσών» ήταν άνδρες. Ακόμα και στην περίφημη δίκη του Salem, 6 από τους 19 εκτελεσθέντες ήταν άνδρες. Σε ορισμένες δε περιοχές, άνδρες ήταν η πλειονότητα των κατηγορουμένων. π.χ. στην Ισλανδία, κατά τη διάρκεια της φρενίτιδας κατά των μαγισσών τον 17ο αιώνα, από τα 120 άτομα που δικάστηκαν για μαγεία, τα 110 ήταν άνδρες.
6 Φεβρουαρίου, 2014 στο 8:18 μμ |
Σ’ ευχαριστώ πολύ! Σωστή η επισήμανση, όλοι ξεχνάμε ότι για μαγεία δεν καταδικάζονταν μόνο γυναίκες. Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι η μεγάλη πλειονότητα των καταδικασθέντων ήταν γένους θηλυκού – με χαρακτηριστικότερη εξαίρεση, το ισλανδικό παράδειγμα που αναφέρεις.
Και πάλι μερσί!
26 Φεβρουαρίου, 2014 στο 12:55 μμ |
Ουμανισμός;
Κατά σύμπτωση μου έπεσαν στα χέρια διάφορα βιβλία περί αυτού.
Από τον Ράνσιμαν (η τελευταία βυζαντινή Αναγέννηση) μέχρι την κ. Ελένη Προκοπίου (το πρόσωπο του δικαίου στο Θωμά τον Ακκινατη) και θυμήθηκα και τον Μπρωντέλ στην Γραμματική των πολιτισμών και κάποια άλλα.
Ο ουμανισμός, δηλαδή η επιστροφή (της δύσης, κατά εμένα, γιατι το Βυζάντιο ποτέ δεν την εγκατέλειψε τελείως) στην αρχαία ελληνική γραμματία ξεκινά τον 13ο αιώνα και όχι τον 15ον.
Το γράφω έτσι επειδή κάτι ξεκινήσαμε με τον Δύτη και το σταμάτησα στο «ασε καλύτερα»
26 Φεβρουαρίου, 2014 στο 1:21 μμ |
Χαίρε, Ange-Ta!
Τώρα ανοίγεις μια τεράστια υπόθεση. Τελικά σταμάτησε ποτέ η σχέση με την ΑΕΓ (ακόμα και στη Δύση) ώστε να μιλάμε για επιστροφή; «Επιστροφή» η οποία φυσικά και δεν ξεκινά με την Αναγέννηση κι είναι τελικά κατά πολύ παλαιότερη και του 13ου αιώνα. 😉
Καλημερίζω προσωρινά (έχω βλέπεις κι άλλες σκοτούρες σήμερα) και συνεχίζουμε αργότερα. 🙂
26 Φεβρουαρίου, 2014 στο 1:44 μμ
καλά ξεμπερδέματα, εγώ να δεις τι σκοτούρες έχω. Δεν έχουν τελειωμό…………
26 Φεβρουαρίου, 2014 στο 3:38 μμ |
Ευχαριστώ πολύ!
[δεν σε πάω κόντρα – ενδέχεται οι δικές σου σκοτούρες να κάνουν τις δικές μου απλό αστείο. Εύχομαι τα καλύτερα, όμως!]
17 Απριλίου, 2014 στο 7:24 μμ |
Καλησπέρα Ρογήρε. Κατατοπιστική ανάρτηση, ως συνήθως. Επειδή το διάβαζα σχετικά πρόσφατα, αντιγράφω από την «Ιστορία της Ασχήμιας» του Ουμπέρτο Έκο:
» Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουμε σήμερα, ο Μεσαίωνας δεν ήταν η εποχή κατά την οποία ήταν διαδεδομένες οι δίκες των μαγισσών. Αυτό έγινε κυρίως στην σύγχρονη εποχή και αποδεικνύεται από την πλούσια εικονογραφία με θέμα τις μάγισσες που ξεκινά τον 15ο αι. Τον 13ο αι. ξεκινά η Ιερά Εξέταση η οποία όμως, ασχολείται κυρίως με τους αιρετικούς. Το 1484 έχουμε μια βούλα του Ιννοκέντιου Η’ κατά της μαγγανείας, Summis desiderantibus affectibus και ο Πάπας αναθέτει σε δύο ιεροεξεταστές, τον Χάινριχ Κράμερ και τον Γιάκομπ Σπρένγκερ να ασκήσουν αυστηρές διώξεις κατά των μαγισσών.
Οι ίδιοι μερικά χρόνια αργότερα, θα δημοσιεύσουν το Malleus Maleficarum, την πιο γνωστή πραγματεία κατά της μαγγανείας όπου υποδέικνυαν το πώς κάποιος μπορούσε να αναγνωρίσει αυτά τα μοχθηρά πλάσματα, πώς να τα ανακρίνει, πώς να τα υποβάλει σε βασανιστήρια, προκειμένου να ομολογήσουν τη σύμπραξη με τον διάβολο.
Έτσι οι διώξεις και η καταδίκη των μαγισσών στην πυρά η στην κρεμάλα φτάνουν στο αποκορύφωμά τους μεταξύ 16ου και 18ου αι., όχι μόνο στον καθολικό κόσμο αλλά ιδιαιτέρως στον προτεσταντικό (καθότι ο Λούθηρος τις αποκαλούσε «πουτάνες του Διαβόλου» και τις κατηγορούσε ότι έκλεβαν γάλα, προκαλούσαν καταιγίδες, καβαλούσαν κάπρους και βασάνιζαν τα μωρά στην κούνια τους) και όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά κυρίως στην Νέα Αγγλία, ενώ παραμένουν διάσημες οι διώξεις του Σάλεμ το 1692. «
18 Απριλίου, 2014 στο 1:03 μμ |
Χαίρε, Τζιμάκο! Ευχαριστώ πολύ! Ομολογώ ότι με χαροποιεί ιδιαιτέρως η σύμπτωση απόψεων με τον μεγάλο Έκο. 🙂
Καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα!
19 Απριλίου, 2014 στο 9:45 πμ |
Καλό Πάσχα στο υπέροχο Ιστολόγιο,
Και γω χάρηκα με τον μεγάλο Εκο, για τον οποίο ΄τρέφω ιδιαίτερη εκτίμηση,
20 Απριλίου, 2014 στο 11:33 πμ |
Καλό Πάσχα, αγαπητή φίλη!
21 Απριλίου, 2014 στο 11:00 πμ |
Χρόνια πολλά Ρογήρε ακριβοθώρητε! (ωραία μεσαιωνική προσφώνηση, ε; 🙂 )
Xρόνια πολλά και σε όλους τους πιστούς εδώ.
21 Απριλίου, 2014 στο 11:02 πμ |
Εχχμμ..τα χρόνια πολλά ,λόγω πάσχατος βεβαίως. (τώρα πρόσεξα το ημερολόγιο …)
21 Απριλίου, 2014 στο 12:19 μμ |
Χρόνια πολλά, αγαπητέ Νεοκίδιε! Προς το παρόν ο Ρογήρος ανακτά δυνάμεις, αλλά θα ανακάμψει. 🙂
26 Σεπτεμβρίου, 2014 στο 1:55 μμ |
200χιλ θυματα,μετρα το κυνηγη μαγισων.
Μαγισες θεωρουσαν και οσους-οσες χρεισημοποιουσαν γιατροσοφια,γιατρευαν χωρις τη γνωση και την αδεια της εκκλησιας.
Χαρακτιρηστικα τους αποκαλουσαν οργανα του σατανα.
Ηταν η επιστημη και η γνωση που διωκονταν απο την εκκλησια βασικα.
19 Οκτωβρίου, 2017 στο 2:57 πμ |
[…] […]